Cuộc bầu cử này gồm các ứng cử viên thuộc ba liên danh: Trách Nhiệm (Liên Danh 1- do ông Nguyễn Mạnh Chí thụ ủy), Phù Đổng (Liên Danh 2 – do ông Ngô Thiện Đức thụ ủy) và Đoàn Kết – Phát Triển (Liên Danh 3 – do ông Bùi Phát thụ ủy).
Bản thông cáo “tuyên bố hủy bỏ cuộc bầu cử” gây xôn xao dư luận trong cộng đồng và dẫn đến hai cuộc họp báo xảy ra trong cùng ngày Thứ Ba, 26 Tháng Sáu 2018.
* Tại sao có thông cáo “tuyên bố hủy bỏ cuộc bầu cử”
Theo đúng chương trình, đáng lý ngày Thứ Hai 25 Tháng Sáu ban tổ chức phải bắt đầu đếm phiếu.
Tuy nhiên bản thông cáo hôm Thứ Hai, 25 Tháng Sáu, trích lời ông Phan Kỳ Nhơn: “Qua sự kiện của Ban giám sát đưa lên những hình ảnh trong cuộc bầu cử trong hai ngày, nó có nhiều sự gian lận. Do đó, chúng tôi đã cùng Giám Mục Trần Thanh Vân và anh Lê Văn Sáu, ban giám sát, quyết định là hủy bỏ cuộc bầu cử.”
Lý do, cũng theo lời ông Phan Kỳ Nhơn, “vì nó không trong sáng, nếu tiếp tục kiểm phiếu, rồi một Ban đại diện nào đó đắc cử thì nó cũng chẳng có giá trị gì và chắc chắn là nó cũng không xứng đáng…”
Bản thông cáo cũng kêu gọi cộng đồng tham dự cuộc họp báo của ban tổ chức bầu cử vào lúc 4 giờ chiều hôm sau, Thứ Ba, 26 Tháng Sáu tại Thư Viện Việt Nam, để “trình bày những hình ảnh gian lận, những việc làm gian lận của các liên danh khi ra ứng cử, khi ra vận động quan sát ngày 23 và 24, hai ngày mà đồng hương đi bầu vừa qua…”
* Phiếu hợp lệ phải có ID hay chỉ cần địa chỉ?
Tại cuộc họp báo thứ nhất diễn ra lúc 4 giờ tại Thư Viện Việt Nam, thành phố Garden Grove. Rất đông đồng hương đến tham dự, đứng, ngồi chật hội trường của thư viện.
Chủ tọa buổi họp báo gồm có, Giám mục Trần Thanh Vân và ông Phan Kỳ Nhơn là hai đồng trưởng Ban Tổ Chức bầu cử; ông Lê Văn Sáu, trưởng Ban Giám Sát bầu cử; cùng ông Nguyễn Nam Hà, thư ký, ghi biên bản.
Ông Phan Kỳ Nhơn nói lý do họp báo và tuyên bố “cuộc bầu cử không thành công” và “hủy bỏ việc kiểm phiếu.”
“Hôm nay đặc biệt chúng tôi không chấp nhận sự phát biểu nào của cả ba liên danh, vì cả ba vẫn còn được coi là đang tranh cử. Cuộc họp báo chỉ đi vào đề tài tại sao cuộc bầu cử không thành công và lý do hủy bỏ việc kiểm phiếu,” ông mở đầu cuộc họp báo.
Ông cho biết cuộc bầu cử không thành công vì ban giám sát thấy có nhiều vi phạm luật bầu cử với đủ bằng chứng và hình ảnh; và quyết định hủy bỏ kiểm phiếu vì Liên Danh 1 “Trách Nhiệm,” và Liên Danh 2 “Phù Đổng” xin rút lui, nếu không loại các lá phiếu bầu chỉ có tên và địa chỉ, không có số ID.
Ông Nhơn cho biết hôm Thứ Hai, trong khi ông đang hướng dẫn các thiện nguyện viên về việc kiểm phiếu sao cho an toàn, ông có gặp thụ ủy của cả ba liên danh tại Đền Đức Thành Trần.
“Ông Nguyễn Mạnh Chí, thụ ủy Liên Danh 1 và ông Ngô Thiện Đức, thụ ủy Liên Danh 2 đưa ra yêu cầu, như một áp lực. Họ cương quyết chỉ chấp nhận các lá phiếu có tên và số ID, và phải bỏ các lá phiếu chỉ có ghi tên và địa chỉ. Ông Bùi Phát, thụ ủy liên danh 3 không đồng ý với họ,” vị trưởng ban bầu cử nói.
Ông giải thích thêm: “Luật bầu cử ban đầu quy định cử tri phải cho biết tên, trình số ID và phải ghi địa chỉ trên lá phiếu, nhưng cận ngày bầu cử, luật này đã được mở rộng để cử tri khi ngại trình số căn cước (ID), chỉ cần ghi tên và địa chỉ cũng được xem là hợp lệ.”
Ông nói: “Những cử tri lớn tuổi rất ngại sử dụng số ID, vì không an toàn, và họ muốn dùng địa chỉ trên lá phiếu để đi bầu.”
“Quý vị nghĩ sao khi lá phiếu của những người này bị coi là bất hợp lệ. Quý vị nghĩ sao về công sức họ bỏ ra, đi bộ, đi xe bus để có thể đi bầu? Vì thế chúng tôi vẫn chấp nhận sự rút lui của hai liên danh 1 và 2,” ông Nhơn nói.
Ông Nhơn nói ban tổ chức quyết định hủy bỏ cuộc kiểm phiếu hôm Thứ Hai vừa qua, chỉ để “tránh những chia rẽ trong cộng đồng, vốn đã trầm trọng, vì hai liên danh đã nói rút, chỉ còn lại một liên danh. Liên danh này nếu đếm phiếu chắc sẽ thắng cử, nhưng lại khiến chia rẽ cộng đồng. Chúng tôi hủy bỏ đếm phiếu là vì thế.”
“Không đếm phiếu không có nghĩa là chúng tôi phủ nhận trên mười ngàn lá phiếu, phủ nhận công sức của đồng hương, vì trong lúc này sự đoàn kết cộng đồng cần thiết hơn bao giờ. Chúng tôi cũng sẽ không đưa ra những sai trái của bất cứ liên danh nào trong ngày hôm nay,” ông Nhơn nhấn mạnh.
Tuy nhiên, sự “thay đổi luật,” theo hai Liên Danh 1 và 2, “chỉ cần ghi tên và địa chỉ” để lá phiếu hợp lệ khiến hai liên danh này không chấp nhận, vì họ cho là ban tổ chức đơn phương quyết định mà hai liên danh này không hề biết.
* Thay đổi luật mà ‘không loan báo trước’
Trong thông báo ra sáng Thứ Ba, 26 Tháng Sáu, ông Nguyễn Mạnh Chí, thụ ủy Liên Danh 1, cho biết ông “cực lực phản đối quyết định hủy bỏ kết quả cuộc bầu cử của Ban Tổ Chức Bầu Cử cũng như Ban Giám Sát, vì Ban Tổ Chức Bầu Cử (BTC) đã đơn phương quyết định thay đổi thể lệ xác nhận danh tánh cử tri ngay trong ngày bầu cử và khi kết quả bỏ phiếu đã có thể được tiên đoán từ theo dõi diễn tiến tại các địa điểm bỏ phiếu. Cụ thể là BTC đã tự động cho tiếp nhận phiếu bầu có ghi địa chỉ mà không cần dùng đến thẻ căn cước hay bằng lái xe. Đây là tiêu chuẩn không hề được loan báo trước ngày ngày bầu cử.”
Trong khi đó, ông Ngô Thiện Đức, thụ ủy Liên Danh 2 “Phù Đổng,” khẳng định qua một thông cáo của liên danh rằng: “Chúng tôi cũng xin minh định rõ rằng, Liên Danh Số 2 Phù Đổng chủ trương tiến hành cuộc đếm phiếu và không đồng ý với Ban Tổ Chức Bầu Cử chấp thuận những phiếu bầu không có đầy đủ toàn bộ những chi tiết căn cước của cử tri, đi ngược lại điều lệ tiêu chuẩn mà ba liên danh đã đồng ý với Ban Tổ Chức và đã công bố rộng rãi, trước khi tiến hành cuộc bầu cử. Đây là quan điểm và quyết định hoàn toàn độc lập của Liên Danh Số 2 Phù Đổng.”
* Vi phạm luật bầu cử?
Vẫn tại cuộc họp báo thứ nhất, Giám Mục Trần Thanh Vân cho biết với kinh nghiệm tổ chức bầu cử từ những lần bầu cử năm 2010, 2012, 2015, và 2018, ông chỉ muốn thấy có một cuộc bầu cử trong sạch và công bằng.
Ông Trần Thanh Vân nói: “Tôi trân trọng luật bầu cử và trân trọng những người ra ứng cử trong ba liên danh. Trong tiến trình chuẩn bị, tôi kêu gọi cả ba liên danh góp ý kiến, nếu đem lại kết quả tốt cho các chi tiết trên lá phiếu. Mọi người ký nhận đã đồng ý trên nguyên tắc, đồng thuận về chi tiết cần cho lá phiếu hợp lệ: Tên- Họ, ID, Địa chỉ.”
Vẫn theo Giám Mục Trần Thanh Vân trong tiến trình thiết kế lá phiếu, ông từng nói: “Có người (cử tri) sốt sắng cho cả ba yếu tố, có người chỉ cho họ tên và ID, có người lại chỉ muốn cho họ tên và địa chỉ, các anh nghĩ sao? Có hợp lệ không?”
“Trước khi đếm phiếu, anh Nguyễn Mạnh Chí và anh Ngô Thiện Đức tuyên bố không đồng ý nếu ban tổ chức không loại bỏ những lá phiếu chỉ có tên và địa chỉ. Bằng không, họ sẽ rút lui và sẽ họp báo tức thì. Chúng tôi nói chúng ta đã có luật bầu cử, đây là thời điểm để thi hành, không sửa đổi được!” vị giám mục nói thêm và cho mọi người nghe lại lời tuyên bố của hai liên danh nêu trên từ máy laptop.
Ông cũng cho biết hiện nay 38 thùng phiếu được niêm phong với chữ ký của mọi thành phần liên hệ, và được giữ tại một nơi có khóa và an toàn trong nhà thờ của giám mục.
Giám mục Vân cho biết, theo ông Lê Văn Sáu, trưởng ban giám sát, “hành động tự ý rút lui và không tuân theo luật bầu cử của hai liên danh 1 và 2 đã là vi phạm luật bầu cử.”
“Sau khi tham khảo với luật sư, trong các cuộc bầu cử của Mỹ, thẻ ID cũng chỉ được dùng để giơ ra cho xem, rồi cử tri muốn viết gì thì viết, không bắt buộc. Hơn nữa số ID là vấn đề cá nhân. Các anh nên thận trọng lãnh thẹo sau này, nếu số ID của họ bị lộ ra ngoài…” ông Sáu khẳng định.
Sau đó là phần đóng góp ý kiến của người tham dự và trả lời câu hỏi của giới truyền thông.
Ông Nguyễn Đình Thật, cựu thiếu sinh quân, phục vụ 17 năm trong Quân Lực VNCH, nhắc lại hình ảnh các liên danh tranh luận trên TV, người nào dù thất cử cũng đã hứa sẽ ủng hộ liên danh đắc cử, nay không thể không tuân theo luật bầu cử: “Như thế là không có nhân bản. Có học mà làm việc nhỏ không xong, làm sao lãnh đạo?”
Luật Sư Nguyễn Quốc Lân, phó chủ tịch Hội Đồng Giáo Dục Học Khu Garden Grove, với vai trò một thành viên trong cộng đồng, nhận xét: “Tôi quan sát và thấy mọi người như đồng thuận rằng luật đã có, phải thi hành. Tuy nhiên, tôi được hai liên danh 1 và 2 cho biết họ không hề biết có sự thay đổi để chấp nhận việc ‘dùng tên họ và địa chỉ’ cũng được xem là hợp lệ. Chúng ta có thể hỏi xem những ai đã nghe, đã biết về sự thay đổi này… Biện pháp đóng băng, không tiếp tục kiểm phiếu rất nguy hiểm. Hai liên danh yêu cầu tiếp tục đếm và phân loại các lá phiếu, sau đó để cộng đồng quyết định.”
Giám Mục Trần Thanh Vân yêu cầu ông Bùi Phát, thụ ủy liên danh 3, xác nhận ban tổ chức đã họp với cả ba thụ ủy liên danh, và họ đã đồng ý hay không?
Ông Phát trả lời: “Có.”
Giám Mục Vân không nhận đối chất thêm.
Xướng ngôn viên Ngọc Ân của Little Saigon Radio và Hồn Việt TV, sau đó, phát biểu rằng đài có quay đoạn phim ghi lại buổi họp quan trọng đó.
Tiếp theo còn nhiều người khác phát biểu.
Người nghĩ đến các hành động ngày hôm nay sẽ ảnh hưởng đến sự dấn thân làm việc cộng đồng của thế hệ trẻ sau này, như bà Huỳnh Thị Ngọc, ban quản trị Trung Tâm Văn Hóa Hồng Bàng, nói: “Xin nghĩ đến thế hệ con cháu chúng ta và làm ngày một tốt đẹp hơn.”
Ông Chính Nhân, một thành viên ban giám sát bầu cử, cho biết cá nhân ông “bắt được năm phiếu gian lận vi phạm bầu cử, mượn ID người khác, và những vi phạm dưới nhiều hình thức, như dùng ID để bầu tại nhiều thùng phiếu khác nhau, bầu ở đây rồi qua chỗ khác bầu nữa…”
Ông Nguyễn Văn Ức, một cựu quân nhân, khẳng định: “Không thể lấy số người như thế này để quyết định cho trên mười ngàn người. Nếu có đại hội cộng đồng, ít nhất phải có năm ngàn người.”
Cô Tạ Phong Tần, thành viên ban giám sát bầu cử: “Tôi không chấp nhận sự gian trá hay vi phạm luật.”
* Tiếp tục kiểm phiếu và công nhận số phiếu không có số ID
Sau gần hai tiếng đồng hồ, cuối cùng ban tổ chức, theo ý nguyện của những người hiện diện, ông Phan Kỳ Nhơn, đại diện ban tổ chức, quyết định và cho ghi vào biên bản: “Thứ nhất, chúng tôi nhận trách nhiệm tiếp tục việc kiểm phiếu trong tuần lễ tới, nhưng cuối tuần này ưu tiên vẫn là cho việc biểu tình, ủng hộ đồng bào trong trong nước lúc dầu sôi lửa bỏng.”
“Thứ hai, hai liên danh đã rút lui, trong tinh thần đoàn kết, chúng ta áp dụng phiếu ghi địa chỉ vẫn hợp lệ. Hai liên danh hãy về suy nghĩ, bình thản chờ đợi kết quả, nếu thay đổi ý kiến, cứ cho biết. Nếu rút, xin lấy danh dự của một người tị nạn, một người trẻ, đừng bao giờ đánh phá, làm rối loạn cộng đồng,” ông Phan Kỳ Nhơn nói.
* Liên danh 1 “Trách Nhiệm”: ‘Không có mặt khi niêm phong thùng phiếu’
Cuộc họp báo thứ hai trong ngày 26 Tháng Ba là của Liên Danh 1 “Trách Nhiệm” diễn ra từ 6 giờ đến 9 giờ tối tại trụ sở báo Việt-Mỹ, thành phố Westminster, với hàng chục người tham dự.
Tại cuộc họp báo, ông Nguyễn Mạnh Chí, thụ ủy Liên Danh 1 cho hay, ngòai lý do không hề được biết luật bầu cử cho phép sử dụng địa chỉ trên lá phiếu, ông Chí còn nên ra nhiều vấn đề khác.
“Các chuyên viên kiểm phiếu của BTC đã chuẩn bị sẵn hệ thống điện toán và phương trình kiểm phiếu dựa trên tiêu chuẩn thẻ ID như đã được loan báo trước. Nhưng bất thần sau ngày bầu cử lại có một chuyên viên và hệ thống điện toán khác với phương trình khác có thể kiểm phiếu dựa trên địa chỉ mà thôi. Các chuyên viên từ đầu của BTC không hề được thông báo về sự thay đổi này.”
Ông xác nhận: “Tại buổi họp sau ngày bầu cử, cả hai Liên Danh 1 và 2 đã đồng ý đếm tất cả các phiếu theo phân loại ra để sau đó thảo luận thêm để tìm ra giải pháp ổn thỏa. Chỉ có Liên Danh 3 – “Đoàn Kết – Phát Triển” với ông Bùi Phát, thụ ủy, là đề nghị hủy bỏ kết quả bầu cử và nhất quyết không đồng ý đếm phiếu. Vào thời điểm này, đa số những người tham dự vào cuộc bầu cử đã có khái niệm về kết quả cuộc bầu cử dựa trên theo dõi quan điểm của đa số các cử tri tại các địa điểm bỏ phiếu.”
Ông Chí được trích lời khẳng định: “Cả hai Liên Danh 1 (Trách Nhiệm) và 2 (Phù Đổng) không hề tuyên bố hay có ý chỉ đánh phá cộng đồng nếu họ không đắc cử. Liên Danh 1 (Trách Nhiệm) xin tuyên bố sẽ tôn trọng quyết định của BTC nếu được phân xử công bình và hợp lý dựa trên các thể lệ đã được thông báo trước ngày bầu cử. Chúng tôi sẽ không đánh phá ban chấp hành mới hay lập ra cộng đồng mới cho dầu không được tuyên bố đắc cử.”
Tại cuộc họp báo này, ông Phạm Khôi, thành viên ban giám sát của Cộng Đồng Người Việt Quốc Gia Nam Cali (CĐNVQGNC) mà ông Bùi Phát là chủ tịch, nói: “Ông Bùi Phát chính là người vi phạm luật bầu cử trước tiên, vì luật bầu cử không chấp nhận ứng viên thân Cộng Sản. Ông ấy từng đi gặp CSVN. Ông Phát đáng lẽ không được ứng cử!”
Bà Trần Thanh Hiền, tổng thư ký ban thường vụ CĐNVQGNC, phát biểu: “Ông Trần Thanh Vân nói bỏ computer, nhưng sao lại có hai hệ thống computer trong lần này? Ông Phan Kỳ Nhơn chỉ muốn trao cộng đồng cho Bùi Phát thôi.”
Cô Trang Đoàn, một người hiện diện, nói: “Phải bỏ những lá phiếu không ghi địa chỉ. Phải trong sáng và minh bạch.”
Cô Lan Vy, một người hoạt động nhân quyền và chống nạn buôn người, nhận xét: “Ban tổ chức bầu cử không tuân theo nội quy. Ông Phát đã mãn nhiệm kỳ từ ngày 30 Tháng Tư mà văn thư vẫn xưng là chủ tịch cộng đồng là sao?”
Bà Ngân Nguyễn, thành viên Liên Danh Trách Nhiệm, nói: “Trong hai ngày quan sát tại hai địa điểm bầu phiếu ở San Diego, người đi chợ thậm chí không biết có cuộc bầu cử. Ngày Thứ Bảy chỉ có khoảng 30 phiếu.”
Ông Vũ Trọng Mục, một nhân sĩ hiện diện, nhấn mạnh: “Vấn đề cốt lõi ở đây là hai liên danh này không được biết có sự thay đổi luật, đơn phương chấp nhận việc chỉ cần tên họ và địa chỉ cũng được xem là hợp lệ.”
Ông Chí tỏ ra quan tâm đến tình trạng của những thùng phiếu khi nói đã được niêm phong.
“Chúng tôi không có mặt khi niêm phong thùng phiếu như Giám Mục Trần Thanh Vân nói,” lời ông Chí, thụ ủy liên danh 1 nói trước khi chấm dứt họp báo.
Trong một diễn biến khác, hôm Thứ Năm, 28 Tháng Sáu, Liên Danh 2 ‘Phù Đổng’ gởi thư mời cho hay sẽ tổ chức cuộc họp báo vào Thứ Sáu, ngày 29 Tháng Sáu, lúc 4:00 chiều tại Phòng Sinh Hoạt Việt Báo – 14841 Moran St., Westminster, CA 92683.
Thư mời cho biết, buổi họp báo nhằm trình bày toàn bộ chi tiết sự việc đã xảy ra trong cuộc bầu cử vừa qua, cũng như quan điểm của liên danh đối với ‘những quyết định và phát biểu của Ban Tổ Chức và Ban Giám Sát Bầu Cử, và sau cùng là quyết định của Liên Danh Phù Đổng trước hiện tình sự việc.’ (Linh Nguyễn)