Thế giới tài chính đang dõi theo cuộc khủng hoảng của Evergrande, nhà phát triển bất động sản mắc nợ nhiều nhất thế giới. Tuần trước, thời hạn thanh toán 83 triệu USD cho các nhà đầu tư nước ngoài đã đến, nhưng không có dấu hiệu cho thấy Evergrande đã đáp ứng các nghĩa vụ của mình. Điều này đặt ra câu hỏi về điều gì sẽ tiếp tục xảy ra.
Theo nguồn tin giấu tên của New York Times, Chính phủ Trung Quốc vẫn chưa có hành động cụ thể vì họ muốn tình huống ngặt nghèo của Evergrande sẽ cảnh tỉnh các công ty khác về việc phải có kỷ luật tài chính.
Trung Quốc từng kiểm soát rất tốt các cuộc khủng hoảng tài chính trong quá khứ. Các nhà kinh tế trong và ngoài Trung Quốc đánh giá, vì tin vào các biện pháp bảo vệ của chính quyền, nhiều nhà đầu tư vẫn sẵn sàng đặt cược cho các công ty lớn dù có triển vọng trả nợ kém.
Tuy nhiên, về lâu dài, rủi ro của việc này là Trung Quốc có thể đi theo bước chân của Nhật Bản, nơi đã chứng kiến nhiều năm kinh tế trì trệ dưới gánh nặng của khoản nợ khổng lồ và các công ty hoạt động chậm chạp, kém hiệu quả.
Vì vậy, bằng cách không mạnh mẽ đưa ra tín hiệu về một gói cứu trợ Evergrande, chính phủ về cơ bản đang cố gắng buộc cả nhà đầu tư và các công ty ngừng chuyển tiền cho các công ty rủi ro, mắc nợ nhiều. Tất nhiên, cách tiếp cận đó cũng mang lại rủi ro, đặc biệt nếu sự sụp đổ gây bất an cho người mua nhà và các nhà đầu tư tiềm năng của thị trường bất động sản.
Eswar Prasad, Giáo sư kinh tế tại Đại học Cornell, người từng là trưởng bộ phận Trung Quốc tại IMF cho rằng, việc Evergrande đột ngột vỡ nợ “sẽ là chất xúc tác hữu ích cho kỷ luật thị trường, nhưng cũng có thể làm ảnh hưởng đến tâm lý nhà đầu tư trong và ngoài nước”.
Nhưng cho đến nay, các quan chức Trung Quốc tin rằng họ kiểm soát được tình hình bởi vẫn đang sở hữu một loạt các công cụ đủ mạnh để ngăn một cuộc khủng hoảng tài chính, nếu vấn đề của Evergrande trở nên tồi tệ hơn.
Zhu Ning, Phó hiệu trưởng Viện Tài chính Nâng cao Thượng Hải, cho biết chính phủ “vẫn sẽ cung cấp sự đảm bảo” cho nhiều hoạt động của Evergrande, “nhưng các nhà đầu tư sẽ phải đổ mồ hôi”.
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình khi bắt đầu nhiệm kỳ thứ hai vào năm 201 đã xác định việc kiềm chế rủi ro tài chính là một trong những “trận chiến lớn” của chính quyền. Ông sắp bắt đầu nhiệm kỳ thứ ba vào năm sau nên sẽ không để xảy ra bất kỳ sự tổn hại chính trị nào vì khủng hoảng Evergrande.
Đầu tiên, Bắc Kinh kiểm soát hệ thống ngân hàng của đất nước ở một mức độ vượt xa các quy định ngân hàng ở phương Tây. Các bên cho vay chính là các công ty thuộc sở hữu nhà nước. Những ngân hàng này ưu tiên chính sách kinh tế của chính phủ hơn lợi nhuận của chính họ. Thay vì yêu cầu trả nợ, các ngân hàng của Trung Quốc đã đàm phán các thỏa thuận riêng với Evergrande trong nhiều tháng.
Việc kiểm soát các ngân hàng cũng cho phép Bắc Kinh tiếp cận nguồn tiền khổng lồ từ các khoản tiền gửi của đất nước, tạo ra một tấm đệm tài chính đủ dày.
Trung Quốc cũng kiểm soát chặt chẽ việc chuyển tiền qua biên giới. Các nhà đầu tư Trung Quốc và toàn cầu không thể đột ngột tìm lối thoát nếu họ lo lắng. Những biện pháp kiểm soát đó đã giúp cách ly Trung Quốc khỏi cuộc khủng hoảng tài chính châu Á năm 1997 và 1998 gây thiệt hại nặng nề cho các nền kinh tế khác.
Các tòa án tại nước này cũng phải cần sự chấp thuận của các nhà lãnh đạo cao nhất mới được đưa ra bất kỳ quyết định buộc Evergrande phá sản và tái cấu trúc nào. Vì vậy, nhà chức trách có thể tránh một đợt bán tháo gấp rút như Lehman’s vào năm 2008. Do đó, sẽ không có cú sốc đối với giá đất, căn hộ và các tài sản chấp khác của Evergrande. Việc sa thải hàng loạt cũng sẽ không diễn ra.
Theo một nguồn tin am hiểu về hoạt động hoạch định chính sách kinh tế Trung Quốc, giới chức nước này đang tin rằng, với việc tái cơ cấu hợp lý, Evergrande có đủ tài sản để trang trải phần lớn các khoản nợ của mình. Thực tế, họ đã từng bình tĩnh giám sát việc tái cơ cấu Anbang và HNA, hai đế chế nợ nần chồng chất, hay buộc thu hẹp quy mô của Dalian Wanda.
Thứ hai, ảnh hưởng của nhà nước với các công ty lớn còn có thể trợ giúp quá trình đó. Một số công ty xây dựng và bất động sản quốc doanh lớn nhất đất nước có thể tham gia để hoàn thành khoảng 800 khu phức hợp dang dở của Evergrande và thanh toán cho các nhà thầu.
Các quan chức coi đó là một trong những lợi ích của việc mở rộng khu vực kinh tế nhà nước dưới thời ông Tập. “Các doanh nghiệp nhà nước sẽ đảm bảo giao các căn hộ để tránh bất ổn xã hội”, ông Zhu nói.
Ngoài ra, song song công cụ tài chính và huy động các công ty quốc doanh, nhà chức trách còn có thể quản lý nhận thức và phản ứng của công chúng. Kể từ khi ngành xây dựng trở thành trụ cột của nền kinh tế Trung Quốc vào những năm 1990, tranh chấp giữa người mua nhà và chủ đầu tư đã dẫn đến các cuộc biểu tình.
Những người mua nhà thường mua căn hộ trước khi chúng được xây dựng, đã cố gắng đoàn kết để lên tiếng trước những yếu kém về chất lượng và uy tín của chủ đầu tư. Ví dụ, trong tháng này, hàng trăm người mua nhà ở Cảnh Đức Trấn, một thành phố ở miền nam Trung Quốc, đã tổ chức các cuộc biểu tình vì lo ngại Evergrande sẽ sụp đổ trước khi hoàn tất việc bàn giao quyền sở hữu hợp pháp căn hộ của họ.
Nhà chức trách đã nhanh chóng vào cuộc. Sau cuộc biểu tình, chính quyền đăng cảnh báo những người mua nhà có thể bị bắt vì biểu tình. Trong năm nay, các địa phương đã thông báo lực lượng chuyên tránh giám sát những người mua nhà bị hại, các nhà thầu không được thanh toán và thậm chí là các nhân viên bán bất động sản bị sa thải.
“Hãy theo dõi nhu cầu để phát hiện, giải tỏa, kiểm soát và xử lý sớm”, chính quyền huyện Linh Sơn (Vô Tích, Giang Tô) nêu trong một chỉ thị về các cuộc biểu tình đầu năm nay. “Người đứng đầu các công ty phát triển bất động sản phải đích thân giải quyết các kiến nghị và duy trì sự ổn định”, chỉ thị nêu.
Minxin Pei, giáo sư chính phủ tại Claremont McKenna College, đánh giá việc kiểm soát người mua nhà biểu tình có thể dập tắt bất ổn. Nhưng để khôi phục niềm tin bị xói mòn thì khó hơn. “Không thể kiềm chế tác động kinh tế bằng một cuộc phô trương lực lượng an ninh, bởi vì tác động ảnh hưởng ở mặt niềm tin của người tiêu dùng và các quyết định ở cấp vi mô của hàng triệu doanh nghiệp. Đó là một thách thức khó khăn hơn nhiều, đòi hỏi các phản ứng chính sách kinh tế phù hợp”, ông nói.