Thiếu tướng Qassem Soleimani, lãnh đạo lực lượng tinh nhuệ Quds của Iran vừa thiệt mạng trong vụ không kích của quân đội Mỹ ở sân bay quốc tế Baghdad, Iraq, từ lâu đã là “cái gai” trong mắt Washington.
Ông Soleimani, 63 tuổi là một trong những chỉ huy quân đội hàng đầu hiện nay của Iran. Ông gia nhập lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) vào năm 1979 sau khi cách mạng Iran bùng nổ, lật đổ chế độ cai trị của Vua (Shah) Mohammad Reza Pahlavi.
Trong cuộc đời binh nghiệp, ông Soleimani lên các nấc thang danh vọng một cách nhanh chóng. Ông trở thành chỉ huy Sư đoàn Sarallah thứ 41 của IRGC khi chưa đầy 30 tuổi. Vào giữa thập niên 1980, ông đã đứng ra tổ chức các sứ mệnh bí mật bên trong Iraq, cùng những tổ chức người Kurd ở quốc gia này chống phá chế độ của Tổng thống Saddam Hussein.
Sau chiến tranh, ông Soleimani được cất nhắc làm chỉ huy lực lượng IRGC tại tỉnh quê hương Kerman. Trong thời gian này, ông có công tham gia cuộc chiến chống buôn lậu thuốc phiện qua biên giới Afghanistan.
Cuối năm 2002, tức là chỉ vài tháng trước khi Mỹ đem quân tiến đánh Iraq, ông Soleimani được bổ nhiệm làm tư lệnh lực lượng Quds, quân đoàn tinh nhuệ nhất của Iran với nhiệm vụ chính là lan truyền các chính sách của quốc gia Hồi giáo ra bên ngoài lãnh thổ. Đây là lí do khiến vị chỉ huy này thường xuyên lọt vào tầm ngắm của Mỹ.
Theo Sputnik, lực lượng Quds chỉ nhận lệnh trực tiếp từ lãnh tụ tinh thần tối cao Iran Ayatollah Ali Khamenei. Năm 2011, ông Soleimani được nhà lãnh đạo Khamenei thăng hàm thiếu tướng.
Tướng David Petraeus, cựu Giám đốc Cục Tình báo Trung ương Mỹ (CIA) từng phát biểu năm 2011 rằng, ông Soleimani và lực lượng Quds đã phá hoại phần lớn các nỗ lực của Washington nhằm tiếp cận người Hồi giáo Shiite ở Iraq, cũng như làm suy yếu các chính sách ngoại giao và quân sự của Mỹ tại Lebanon.
Vị thiếu tướng quyền lực của Iran cũng bị cáo buộc có dính líu đến việc đàn áp phong trào nổi dậy chống Tổng thống Bashar al-Assad ở Syria. Mỹ đã trích dẫn điều này như lí do để áp đặt các biện pháp trừng phạt với ông Soleimani cũng như IRGC.
Với vai trò kiến trúc sư bộ máy an ninh cả trong và ngoài Iran, ông Soleimani đã nhiều lần trở thành mục tiêu của các âm mưu ám sát suốt hơn hai thập niên qua, nhưng đều may mắn thoát chết.
Ngay trước khi bị sát hại ở sân bay quốc tế Baghdad ngày 2/1, ông Soleimani từng đưa ra một cảnh báo đanh thép tiếp sau việc Washington điều cứu viện đẩy lui một cuộc tấn công của những người biểu tình nhằm vào Đại sứ quán Mỹ tại thủ đô Iraq hôm 31/12.
Nhà Trắng tin các lực lượng Iran đứng sau sự cố, trong khi Tehran nhất quyết phủ nhận cáo buộc này. Tổng thống Mỹ Donald Trump thậm chí đe dọa Iran sẽ phải “trả giá đắt” vì việc này. Đáp lại, chỉ huy lực lượng Quds nhấn mạnh, Tehran sẽ không phát động chiến tranh trước nhưng cũng không e sợ phải đối đầu trong một cuộc xung đột tiềm tàng.
Trong một tuyên bố mới phát đi, Lầu Năm Góc xác nhận, quân đội Mỹ đã tiêu diệt Thiếu tướng Soleimani theo chỉ thị của Tổng thống Trump “nhằm ngăn chặn các âm mưu tấn công trong tương lai của Iran”. Mohsen Rezaee, một quan chức cấp cao thuộc IRGC quả quyết, Iran sẽ “trả thù” Washington vì động thái này.
Tuấn Anh
TT Trump tham vấn luật sư trước khi giết tướng Iran
TT Trump tham khảo nhiều luật sư Nhà Trắng về căn cứ pháp lý ra lệnh không kích giết tướng Qassem Soleimani, theo một quan chức Mỹ.
Chính quyền Tổng thống Donald Trump đã thực hiện các bước thích hợp để đảm bảo cuộc không kích giết chết tướng Qassem Soleimani, tư lệnh Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran, là hợp pháp, một quan chức Nhà Trắng cho hay.
Trước cuộc không kích, các luật sư Nhà Trắng cùng quan chức an ninh quốc gia đã cùng nhau đưa ra “lập luận mạnh mẽ” rằng việc giết Soleimani sẽ không dẫn đến chiến tranh và Tổng thống Trump, với tư cách tổng tư lệnh, có quyền ra lệnh tiến hành đòn không kích để tự vệ mà không cần sự ủy quyền của quốc hội.
Lập luận này là cơ sở để chính quyền Trump tin rằng họ không cần thông báo với quốc hội khi ra lệnh không kích. “Chúng tôi không cảm thấy cần phải xin phép về các quyền tự vệ cơ bản”, quan chức này nói.
Một quan chức khác nói rằng cơ sở pháp lý cho cuộc không kích đã được ba nhóm luật sư ở Nhà Trắng xem xét. Cả ba nhóm đều cho rằng cuộc không kích là hành động hoàn toàn phù hợp và hợp pháp 100%, bởi Soleimani bị coi là “kẻ thù” vì Mỹ tin tướng Iran này đang lên kế hoạch tấn công trong tương lai gần nhắm vào quân nhân các nước đồng minh và và công dân Mỹ, bao gồm quân nhân.
“Chúng tôi luôn có quyền tự vệ khi những kẻ khủng bố đang âm mưu tấn công”, quan chức này nói, chỉ ra rằng Soleimani đã bị Mỹ nhiều lần coi là khủng bố, bao gồm hai sắc lệnh hành pháp ban hành từ năm 2007.
 |
| Trump phát biểu về Iran tại khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago ở Florida hôm 3/1. Ảnh: AFP. |
Một quan chức cấp cao của Bộ Ngoại giao Mỹ cũng bảo vệ tính hợp pháp của cuộc không kích, bác bỏ cáo buộc của một số nghị sĩ đảng Dân chủ rằng chính quyền Trump đã “ám sát” Soleimani.
“Luật pháp không cho phép thực hiện các vụ ám sát, giết người trả thù hay hành hình phi pháp. Tiêu chí là bạn phải có bằng chứng rõ ràng rằng ai đó sẽ tấn công quân sự hoặc khủng bố chống lại bạn. Đánh dấu vào ô đó. Thứ hai là bạn có công cụ pháp lý để thực hiện điều đó hay không. Đánh dấu vào ô này, bởi sẽ không ai bắt Qasem Soleimani ở những nơi ông ta đang hoạt động như Damascus, Beirut. Thế nên, cần có hành động tiêu diệt nhằm vào ông ta”, quan chức này nói. “Đây là điều mà chúng ta đã thực hiện nhiều lần dưới thời chính quyền Dân chủ và Cộng hòa mà tôi từng phục vụ”.
Tuy nhiên, chính quyền Trump không cung cấp bất kỳ thông tin chi tiết nào để giải thích cho lo ngại của công chúng và đảng Dân chủ rằng Trump thiếu thẩm quyền ra lệnh không kích mà không có sự cho phép của quốc hội. Trump cho biết ông ra lệnh không kích chỉ huy cơ quan an ninh và tình báo Iran vì người này đang âm mưu “các cuộc tấn công sắp xảy ra và tàn độc” nhằm vào người Mỹ.
Mỹ không kích một đoàn xe gần sân bay quốc tế Baghdad ngày 3/1 khiến thiếu tướng Soleimani cùng chỉ huy dân quân Iraq Abu Mahdi al-Muhandis thiệt mạng. Ngoại trưởng Mike Pomeo nói Mỹ giết tướng Soleimani để ngăn các hành động đe dọa tính mạng công dân nước này, trong khi Lầu Năm Góc nói rằng cuộc không kích nhằm ngăn chặn những cuộc tấn công tương lai nhằm vào lợi ích của Mỹ.
Đòn không kích của Mỹ đã gây tranh cãi tại quốc hội Mỹ, khi các nghị sĩ đảng Cộng hòa ủng hộ quyết định của Trump, trong khi các thành viên đảng Dân chủ chỉ trích Trump hành động mà không thông qua quốc hội và có nguy cơ gây gia tăng căng thẳng khu vực, thậm chí châm ngòi chiến tranh.
Thủ tướng Iraq chỉ trích vụ không kích của Mỹ, gọi đây là hành vi gây hấn. Nga bày tỏ quan ngại và gọi “việc sát hại tướng Soleimani là bước đi phiêu lưu”. Trung Quốc kêu gọi các bên bình tĩnh và kiềm chế, phản đối sử dụng vũ lực trong quan hệ quốc tế. Pháp và Đức cảnh báo tình hình tại khu vực Trung Đông leo thang nguy hiểm sau vụ không kích.
Huyền Lê