100 năm trước, nước Mỹ ban hành đạo luật nhập cư khắc nghiệt chưa từng có và gây tranh cãi gay gắt, khá tương đồng với sắc lệnh hành pháp mới của Tổng thống Donald Trump.

Sắc lệnh hạn chế nhập cư gây tranh cãi của Tổng thống Trump làm dấy lên làn sóng biểu tình khắp nước Mỹ và đang phải đối mặt với cuộc chiến pháp lý kéo dài. Tuy nhiên, 100 năm trước, Mỹ từng thông qua luật cấm nhập cư khắt khe có nhiều điểm tương đồng với sắc lệnh mới ban hành.

“Theo một cách nào đó, quá khứ đang lặp lại”, Kevin Johnson, chuyên gia luật di trú tại Đại học luật Davis California, nhận đinh.

Đạo luật khắc nghiệt 100 năm trước

Đạo luật nhập cư này được thông qua ngày 5/2/1917 với một danh sách dài và mơ hồ về những đối tượng không được phép đặt chân vào lãnh thổ Mỹ.

Luật Nhập cư 1917 cấm “toàn bộ những kẻ ngốc nghếch, đần độn, mắc chứng động kinh, người điên… người nghiện rượu kinh niên, người nghèo, ăn xin chuyên nghiệp”, cùng những người mắc bệnh lao hay các chứng bệnh truyền nhiễm khác.

Luật còn cấm tội phạm giết người, người đa thê, đa phu, gái mại dâm, kẻ buôn người. Tương tự như lệnh cấm của Tổng thống Trump, đạo luật cũ cấm cửa những người “ủng hộ dùng quân đội hoặc vũ lực lật đổ chính phủ Mỹ”. Những kẻ kêu gọi hoặc ủng hộ việc sát hại sĩ quan, quan chức Washington đều không được phép bước chân vào nước Mỹ.

Người nhập cư trải qua cuộc kiểm tra sức khỏe ở đảo Angel, California năm 1917. Ảnh: National Archives and Records Administration.

Để hiện thực hóa đạo luật, chính phủ Mỹ tăng thuế với hầu hết người trưởng thành. Nhà chức trách còn kiểm tra khả năng đọc bằng cách đưa cho người trên 16 tuổi văn bản bất kỳ và yêu cầu họ đọc.

Luật cũng cấm những người đến từ “Khu vực cấm châu Á”, bao gồm Ấn Độ, Afghanistan, Iran, Saudi Arabia, Nga, Đông Nam Á và các đảo châu Á -Thái Bình Dương hiện nay.

Người Trung Quốc không nằm trong danh sách trên, nhưng họ lại thuộc diện bị loại trừ bởi Đạo luật năm 1882. Luật này được bãi bỏ năm 1943, sau khi Trung Quốc trở thành đồng minh của Mỹ trong Thế chiến 2.

Ngoại lệ chỉ dành cho Nhật Bản và Philippines. Nhật Bản đã tình nguyện hạn chế người dân nước này di cư sang Mỹ vào năm 1907, còn Philippines khi ấy là thuộc địa của Mỹ.

Đạo luật Nhập cư 1917 tạo ra các biện pháp cần thiết để đảm bảo an ninh cho nước Mỹ nên được thông qua dễ dàng, bởi an ninh quốc gia là mối quan tâm của tất cả người dân Mỹ trong Thế chiến 2.

Tổng thống Woodrow Wilson phủ quyết đạo luật này vì cho rằng nó vi hiến và trái ngược với các giá trị Mỹ, song Quốc hội đã loại bỏ sự phủ quyết của tổng thống. Đạo luật này cũng bị nhiều quốc gia trên thế giới lên án.

Điểm tương đồng với sắc lệnh của Tổng thống Trump

Ngày 27/1, Tổng thống Trump ký sắc lệnh cấm tạm thời người nhập cư từ 7 quốc gia với phần lớn dân số theo đạo Hồi trong 90 ngày, dừng chương trình tị nạn của Mỹ trong 120 ngày và ngừng vô thời hạn việc tiếp nhận người tị nạn Syria.

Những quốc gia bị áp đặt lệnh cấm nhập cư của Tổng thống Mỹ Donald Trump (màu đỏ). Đồ họa: Bloomberg.

“Tôi đang thiết lập các biện pháp rà soát mới để ngăn những kẻ khủng bố Hồi giáo cực đoan vào Mỹ. Chúng tôi không muốn chúng hiện diện ở đây”, Tổng thống Trump nói khi đặt bút ký sắc lệnh tại Lầu Năm Góc.

Ông cũng tuyên bố cắt giảm hơn một nửa số người nhập cư vào Mỹ năm 2017 xuống 50.000 người (trước đó là 110.000 người). Sắc lệnh là sự hiện thực hóa lời hứa của Tổng thống Trump khi tranh cử, gồm thắt chặt biên giới và ngăn người tị nạn tới Mỹ.

Dù luật Nhập cư năm 1917 sâu rộng hơn so với sắc lệnh của Tổng thống Trump, các nhà quan sát cho biết có ít nhất 3 điểm tương đồng lớn.

Thứ nhất, những người ủng hộ của cả hai lệnh cấm đều cho rằng chúng cần thiết cho an ninh quốc gia của Mỹ.

Thứ hai, các lệnh cấm đều áp đặt những hình thức kiểm tra chặt chẽ đối với người nhập cư tới Mỹ.

Thứ ba, chúng dường như phân biệt đối xử con người dựa trên gốc gác của họ.

Ông Trump ký sắc lệnh yêu cầu tạm thời cấm công dân từ 7 nước Hồi giáo nhập cư Mỹ hôm 27/1 tại trụ sở Bộ Quốc phòng Mỹ. Ảnh: Reuters.

Tổn thất khó lường

Tác động của lệnh cấm nhập cư là điều khó lường trước. Khi người tị nạn và dân di cư bị cấm vào các quốc gia khác, họ phải đối mặt với nguy hiểm, thậm chí mất mạng, gia đình ly tán, cơ hội vuột mất.

Bên cạnh đó là sự lãng phí tài chính, mất mát tài sản trong quá trình di chuyển. Các nước chủ nhà thì đánh mất nguồn lao động dồi dào cũng như kiến thức và chuyên môn họ mang theo, yếu tố có lợi cho việc phát triển kinh tế.

Với sắc lệnh của ông Trump, nhiều sinh viên có thể phải bỏ dở chương trình học ở Mỹ. Bác sĩ không thể trở lại công việc bình thường ở bệnh viện, người bệnh cũng không được tiếp nhận điều trị kịp thời.

Vì sắc lệnh nhập cư mới mà bé Iran Fatemeh Reshand suýt mất đi cơ hội chữa bệnh tim. Gia đình và cộng đồng phải vận động, kêu gọi rất nhiều thì cô bé và cha mẹ mới được cấp quyền miễn trừ y tế.

Nhiều người Hồi giáo lo sợ tại sân bay quốc tế John F. Kennedy, New York trước lệnh cấm nhập cư vào Mỹ của Tổng thống Donald Trump. Ảnh: Reuters.

Luật Nhập cư 1917 đã được sửa đổi bởi Đạo luật Nhập cư và Quốc tịch 1952, còn được gọi là Đạo luật McCarran-Walter. Luật bãi bỏ các hạn chế mang tính phân biệt chủng tộc song vẫn giữ hạn ngạch đối với các quốc tịch và vùng lãnh thổ. Luật cũng thiết lập hệ thống ưu tiên cho một số quốc tịch và người nhập cư có kỹ năng lao động đặc thù.

Trong khi đó, tương lai sắc lệnh của Tổng thống Trump vẫn chưa thể xác định. Lệnh đã bị một thẩm phán liên bang tạm thời đình chỉ hôm 3/2. Nhà Trắng đang thúc đẩy cuộc chiến pháp lý nhằm bảo vệ quyết định của Tổng thống Trump, song đây sẽ là một quá trình khó khăn và lâu dài.