Hãy thử tưởng tượng từ nay đến cuối đời, bạn không thể trải nghiệm điều gì mới. Bạn không ngạc nhiên hay sửng sốt bởi đã nghe, nhìn thấy tương lai từ trước khi nó xảy ra. Louis, một người đàn ông Pháp chính là trường hợp như vậy. Được bác sĩ tâm thần Francois-Léon Arnaud ghi nhận vào năm 1896, Louis được coi như ca bệnh kỳ lạ mà tới nay vẫn khiến nhiều chuyên gia đau đầu.

Theo Sciences of Us, Louis từng nhập ngũ. Năm 1984, anh nhập viện tâm thần do mất trí nhớ với biểu hiện suy nhược thần kinh, đau đầu kéo dài, mất ngủ và khó chịu. Điều kỳ lạ nhất ở người đàn ông là cảm giác quen thuộc kéo dài suốt cuộc đời. “Louis nói anh ấy bị déjà vu rất nhiều lần từ khi còn nhỏ và rồi nó bám chặt lấy anh”, bác sĩ Arnaud viết. “Bệnh nhân từng nghĩ mình nhầm lẫn nhưng giờ chắc chắn cảm giác ấy thực sự tồn tại”. Trong tiếng Pháp, “déjà vu” có nghĩa “đã nhìn thấy”. Đối với Louis, mọi thứ trước mắt đều đã xảy ra. Anh khẳng định đã biết trước tựa đề các bài báo, thậm chí cả đám cưới anh trai.

Ảnh minh họa: Empire Online.

Nhập viện một thời gian, tình trạng của Louis trở nên tồi tệ hơn. Anh bắt đầu xuất hiện hành vi bạo lực và lo sợ gia đình đang âm mưu hãm hại mình. Người nhà Louis tiết lộ cựu binh từng tới một trung tâm điều trị nhưng bỏ đi ngay vì một mực tin rằng mình đã bị đưa đến đó trong quá khứ. Đến bệnh viện mới, Louis lặp lại những phản ứng trên. Bác sĩ Arnaud ghi nhận: “Anh ấy nhận ra tất cả, từ khoảng sân, phòng khách với ghế sofa vè rèm cửa đến khu vườn, nhân viên tiếp đón. Anh ấy nói đã nhìn thấy khung cảnh này cách đây một năm và muốn rời đi”.

Lần đầu tiên gặp bác sĩ Arnaud, Louis trò chuyện bình thường như hai người chưa quen biết. Lúc sau, bệnh nhân thay đổi ngôn từ và thái độ. “Tôi nhận ra ông rồi, bác sĩ”, Louis cười lớn. “Một năm trước, đúng thời điểm này, đúng phòng khách này, ông đã chào tôi. Ông hỏi tôi những câu hỏi như vừa xong và tôi trả lời y như cũ. Mọi thứ đã rõ ràng. Ông diễn kịch giỏi lắm nhưng dừng được rồi đấy”. Mặc cho Arnaud giải thích, Louis vẫn không thay đổi suy nghĩ.

Vị bác sĩ tâm thần đặt giả thuyết Louis bị “ảo giác déjà vu”, nghĩa là déjà vu tăng nặng. Trên thực tế, déjà vu khá phổ biến. 60-80% dân số từng trải qua hiện tượng này ít nhất một lần trong đời. Déjà vu thường nhanh chóng kết thúc nhưng cũng có thể trở thành bệnh lý nếu con người, như Louis, không thể thoát ra khỏi đó.

120 năm sau, các nhà khoa học trên tờ Cortex trở lại đào sâu tài liệu về Louis. Với hiểu biết ngày nay, nhóm chuyên gia lập luận tình trạng của chàng cựu binh thực ra không liên quan đến déjà vu bởi người déjà vu nhận thức đầy đủ, hiểu rõ cảm giác quen thuộc đang diễn ra thật kỳ quặc. Nếu bệnh nhân nghĩ mình thực sự từng sống trong hoàn cảnh ấy, câu chuyện sẽ rẽ sang hướng khác.

Các nhà khoa học nhận định nhiều khả năng Louis mắc chứng “tái thu thập đàm luận”, rối loạn trí nhớ khiến người bệnh xử lý thông tin mới như thông tin cũ, đồng thời vô tình tạo thêm chi tiết ảo. Ngoài ra, Louis cũng có thể bị một dạng của “chứng loạn nhớ nhắc lại” nên quả quyết mọi nơi chốn, địa điểm, con người đều được sao chép từ nguyên bản nào đó.

Sau từng ấy năm, thật khó để xác định căn bệnh của Louis là gì. “Có lẽ chúng ta mãi mãi không bao giờ hiểu được cơ sở thần kinh trong trường hợp này”, nhóm tác giả trên tờ Cortex viết. Dù sao, ca bệnh vẫn là tài liệu quan trọng về déjà vu. Nó nhắc nhở chúng ta rằng nhiều khi trí nhớ không đáng tin cậy, dễ dàng bị bẻ cong và đánh lừa con người.

Minh Nguyên