Ngày 7/9 là ngày đảng Cộng hòa, đảng Dân chủ và gần như mọi phóng viên cũng như những người quan tâm đến chính trị Mỹ mong đợi từ lâu. Barack Obama và Donald Trump – hai vị tổng thống hoàn toàn khác biệt, là trung tâm trong phe của mình và ác mộng đối với phe còn lại – đối đầu trực tiếp.Hơn một tháng trước cuộc bầu cử giữa kỳ, sự kiện mang tính quyết định cho tầm nhìn tương lai của cả hai vị tổng thống, ông Obama lần đầu tiên có bài phát biểu gai góc, chỉ trích trực tiếp Tổng thống Trump và đảng Cộng hòa.Theo Politico, bài phát biểu chỉ thiếu chút nữa là có thể đã gắn mác ông Trump và phe Cộng hòa là những người phản bội lý tưởng của nước Mỹ.
Trong khi đó, Tổng thống Trump giễu cợt rằng ông đã ngủ trong suốt thời gian ông Obama phát biểu.
“Tôi thấy ông ấy rất tốt, tốt cho việc ngủ”, ông Trump nói.
Vài giờ sau, Tổng thống Trump còn tự khen ngợi bản thân vì câu đùa này trước toàn thể người tham dự sự kiện gây quỹ tại bang South Dakota. “Đó có vẻ là câu nói của ngày, mà nhân tiện đây, nó là do tôi nghĩ ra”, ông nêu rõ.
Trong bài phát biểu tại Đại học Illinois, cựu tổng thống Obama cũng có một số câu nói tiêu biểu, ví dụ: “Việc đó khó như thế nào chứ? Việc nói phát xít là xấu ấy?”.
Ông Obama nhận định người dân Mỹ cần đấu tranh chống phân biệt đối xử và “chắc chắn” phải đứng lên chống lại những kẻ ủng hộ phát xít. Sau đó, cựu tổng thống gọi trang Twitter cá nhân của ông Trump là “phiên bản điện tử của bánh mì và gánh xiếc”, ám chỉ nền chính trị mị dân.
Hai thái cực khác biệt
Tổng thống Trump thường công kích ông Obama trên Twitter và hầu như trong mọi cơ hội có thể. Thậm chí vài tháng trước, ông nói một nghị sĩ đảng Dân chủ là mắc tội phản quốc vì không vỗ tay cho Thông điệp Liên bang của ông.
Theo nguồn tin thân cận, Tổng thống Trump từ lâu đã phàn nàn về sự xu nịnh mà truyền thông dành cho ông Obama kể cả sau khi ông Obama rời Nhà Trắng. Điều này trở thành động lực tiếp tục củng cố niềm tin vững chắc của tổng thống đương nhiệm rằng ông sẽ không bao giờ được đối xử công bằng hay được công nhận trong chính quyền Washington.
Vị tổng thống thứ 44, tổng thống da màu đầu tiên của Mỹ, là một trong những mục tiêu thường bị ông Trump công kích trong những năm qua. Ông Trump là người khơi ra những nghi ngờ về giấy khai sinh của ông Obama. Từ khi chạy đua cho chức tổng thống đến khi nhậm chức, ông Trump luôn thể hiện nỗ lực xóa sổ di sản mang đậm dấu ấn của người tiền nhiệm.
Tổng thống Trump nhìn nhận ông Obama là đối thủ đáng gờm hơn cả bà Hillary Clinton, người mà ông đánh bại trong cuộc tranh cử 2016 để trở thành tổng thống Mỹ thứ 45. Đồng minh của ông Trump lo ngại vị tổng thống tiền nhiệm có thể sẽ khiến ông mất tinh thần.
 |
| Ông Obama, lúc còn là tổng thống, gặp mặt ông Trump, ứng viên đắc cử, vào năm 2016. Ảnh: AP. |
Đối với ông Obama, cử tri đảng Cộng hòa và Dân chủ cần đoàn kết để bỏ qua sự khác biệt và đứng lên vì nước Mỹ, chống lại Tổng thống Trump cũng như những nghị sĩ đảng Cộng hòa đồng lõa. Ngược lại, theo ông Trump, cử tri cần thấy rằng phe Dân chủ trong chính quyền là mối đe dọa vì họ không chịu hợp tác.
Trong khi ông Obama kêu gọi người dân thực hiện nghĩa vụ công dân và những tiêu chuẩn đạo đức, Tổng thống Trump lại tập trung vào những chính sách cứng rắn của mình.
Ngoài việc rút Mỹ khỏi Thỏa thuận Paris về Biến đổi khí hậu và khiến người tiền nhiệm sửng sốt, ông Trump còn chỉ trích Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ (NAFTA) và mọi thể chế quốc tế mà ông Obama ủng hộ.
“Chúng ta phải cứng rắn”, Tổng thống Trump tuyên bố.
Hôm 7/9, ông Trump tới bang North Dakota và South Dakota, nơi đảng Cộng hòa được ủng hộ mạnh mẽ nhất, và có bài diễn văn về thành tựu của bản thân trước khi giới thiệu ngắn gọn về các ứng viên ông ủng hộ và đưa họ lên sân khấu.
Trong lúc đó, cựu tổng thống Obama tới Illinois, nói về lịch sử và những giá trị nước Mỹ đại diện, trước khi bước vào quán cà phê và giới thiệu từng ứng viên với cử tri.
 |
| Cựu tổng thống Obama tới thăm quán cà phê Caffe Paradiso tại bang Illinois để vận động tranh cử cho các ứng viên đảng Dân chủ sau bài phát biểu ở trường đại học. Ảnh: AP. |
Cấp dưới của ông Obama chứng kiến bài phát biểu chỉ trích ông Trump mà họ mong chờ từ lâu và vui vẻ khi cựu tổng thống dừng chân ở quán cà phê để hỗ trợ vận động bầu cử cho ông J.B. Pritzker, ứng viên vị trí thống đốc bang Illinois.
Những lời công kích của ông Obama dành cho chính quyền Trump đánh dấu kết thúc một tuần tổng thống Mỹ phải hứng nhiều “quả bom” phát nổ vì những bê bối trong quá khứ.
Nhiều quan chức Nhà Trắng và những người thân cận với tổng thống nói không muốn vướng vào chuyện này, thay vào đó, họ để ông Trump thay mặt lên tiếng. Phe Cộng hòa, trừ tại những bang họ chiếm ưu thế, đã luôn né tránh những câu hỏi về tổng thống trong cả năm.
“Bạn thấy Thống đốc Bruce Rauner chạy trốn khỏi tổng thống của ông ta rồi đấy. Tôi rất vui vì chúng tôi có ông Obama ở đây”, ông Pritzker nói, châm chọc đối thủ đảng Cộng hòa.
Tổng thống Trump lép vế?
Người tiền nhiệm bước vào “cuộc chiến” với những lời đả kích đanh thép, nhưng đòn đáp trả của người đương nhiệm dường như lại mờ nhạt.
Lịch trình bận rộn của Tổng thống Trump đặt ông vào thế bất lợi khi khó có thể đáp trả công kích của ông Obama. Ông Trump lúc đó phải chuẩn bị 2 bài phát biểu tại sự kiện gây quỹ ở hai bang là North Dakota và South Dakota. Dù lượng người tham dự không lớn và cũng không hò reo, ông Trump hỏi mọi người tại sự kiện đầu tiên: “Chẳng phải sự kiện này thú vị hơn là nghe Obama nói sao?”.
Song, cả 3 đài truyền hình cáp đều phát sóng trực tiếp và đầy đủ diễn văn của cựu tổng thống Obama, trong đó có Fox News, kênh thường xuyên được ông Trump bật trên chiếc Không Lực Một. Còn đối với bài phát biểu của ông Trump tại North Dakota, Fox News cho chạy quảng cáo trước cả khi ông Trump kết thúc, CNN không phát sóng trực tiếp còn MSNBC chỉ chiếu một phần rồi cắt. Không đài nào phát đủ bài phát biểu của tổng thống trong sự kiện sau đó cùng ngày.
 |
| Tổng thống Trump phát biểu tại Bắc Dakota hôm 7/9. Ảnh: AP. |
Tại các buổi đón tiếp gây quỹ, tổng thống Mỹ nói chuyện với những người giàu. Ông đưa một giám đốc điều hành doanh nghiệp khai thác than lên sân khấu để tuyên dương nỗ lực của người này giúp hồi sinh ngành công nghiệp than của đất nước.
“Tôi ký lên mũ của ông ấy. Ông ấy hẳn phải rất giàu”, tổng thống nói.
Trong lúc đó, lựa chọn của cựu tổng thống Obama là hội trường lấp đầy bởi sinh viên đại học. Ông còn đi quanh quán cà phê sau khi phát biểu, hỏi sinh viên rằng “Vì sao bạn quan tâm tới khoa học thống kê?”. Khi nghe thấy một người khác nói đang chuẩn bị lấy bằng tiến sĩ, ông Obama ghé vào và bàn về “ảnh hưởng của thế giới số”.
Ông chủ Nhà Trắng độc thoại ứng biến như thường lệ. Còn ông Obama dành thời gian để sửa đi sửa lại từ ngữ trong bài phát biểu được in ra. Cựu tổng thống gần như không nói khác đi so với những gì đã chuẩn bị. Chỉ duy nhất một lần khi phát biểu, ông Obama không kìm được mà phải lạc đề để nhận công đối với nền kinh tế mà người kế nhiệm tự cho là thành công lớn nhất của mình.
“Hãy nhớ lại khi nền kinh tế phục hồi. Đột nhiên phe Cộng hòa nói: ‘Đó là một phép màu!’. Tôi phải nhắc cho họ nhớ rằng số lượng việc làm giờ chẳng khác gì với số liệu năm 2015, 2016”, ông Obama khẳng định.
Chỉ vài tiếng sau, Tổng thống Trump đáp trả người tiền nhiệm với bài phát biểu ở North Dakota. Đây cũng là khoảnh khắc duy nhất ông Trump cầm trên tay một văn bản viết sẵn. Tổng thống Mỹ đọc từng mục trong 4 tờ tài liệu liệt kê thành tựu để chứng minh ông thực sự là người giải cứu nền kinh tế.
Ngoài ra, ông Obama gọi ông Trump là “triệu chứng, không phải nguyên nhân” của nền chính trị lợi dụng sợ hãi và thù oán.
“Thỉnh thoảng, sự phản đối đến từ những người đơn thuần là sợ sai, sợ thay đổi. Thường nó được tạo ra bởi những người quyền thế muốn chia rẽ chúng ta, khiến chúng ta tức giận và hoài nghi. Điều đó giúp họ duy trì địa vị, quyền lực và đặc quyền. Nó không bắt đầu từ Donald Trump. Ông ấy là triệu chứng, không phải nguyên nhân”, ông Obama phát biểu.
Cuối ngày, Tổng thống Trump kết thúc lịch trình bằng một câu châm chọc những lời lẽ của người tiền nhiệm: “Nếu điều đó (bài phát biểu của ông Obama) không khiến bạn phải đi bỏ phiếu bầu cử giữa kỳ, thì chẳng có gì khiến bạn phải đi”.
Tuy nhiên, ai cũng biết Tổng thống Trump luôn có thể dùng Twitter để nói thêm những gì ông muốn.