(The New Yorker – Phần cuối) – Ở mức độ nào đó, phương hướng cuộc điều tra Donald Trump và Trump Organization của Biện lý Manhattan Cyrus Vance có thể dựa vào thông tin thu thập được từ trát đòi và từ những câu hỏi công tố viên thẩm vấn nhân chứng.
Vẫn là một trong những nhà cho vay lớn nhất của ông Trump cho đến thời gian gần đây, Deutsche Bank nhận trát đòi giao nộp tài liệu và được các nhà điều tra lấy lời khai. Nhân viên tại Aon – công ty bảo hiểm trước đây của ông Trump – cũng bị thẩm vấn. Đội ngũ điều tra của Vance cũng thẩm tra xem liệu Trump Organization, sau khi được một nhà cho vay xoá nợ hơn 100 triệu Mỹ kim cho dự án toà nhà chọc trời ở Chicago, có khai khoản nợ được xoá và đóng thuế đàng hoàng hay không.
Ngoài ra, theo Wall Street Journal, các nhà điều tra đang tăng cường tập trung vào những thoả thuận tài chánh liên quan đến khu bất động sản Seven Springs của ông Trump ở Mount Kisco, New York. Theo 3 nguồn tin thông thạo cuộc điều tra của Vance, trong những tuần gần đây, Vance và cựu công tố viên liên bang Mark Pomerantz cùng với các nhà điều tra thuộc Bộ phận Tội phạm Kinh tế lớn của Văn phòng Biện lý Manhattan thực hiện một số cuộc thẩm vấn qua video với những người biết rõ Trump Organization.
Vance được một nguồn tin miêu tả “hoàn toàn cam kết” với cuộc điều tra, ông rõ ràng đã đặt một số câu hỏi trong những cuộc thẩm vấn này. Còn Pomerantz làm chủ các buổi thẩm vấn, khiến những người tham dự thẩm vấn cảm thấy thoải mái bằng những câu nói đùa giỡn, không chỉ tìm hiểu những chi tiết pháp lý khô khan, mà còn về văn hoá công ty và xã hội của thế giới Trump, nhằm mục đích tìm hiểu quyết định được đưa ra như thế nào. Kể từ khi cuộc điều tra được bắt đầu, cựu luật sư tư của ông Trump, Michael Cohen đã tham dự 7 phiên thẩm vấn như vậy, và ông ta không giấu giếm điều gì. “Không có gì ở Trump Organization mà Donald Trump không được biết, giống như ông trùm của các ông chủ trong một gia đình tội phạm có tổ chức. Không ai phải hỏi nếu ông chủ đã đồng ý. Họ biết ông ấy đã đồng ý.”
Công tố viên có thể do dự trong việc mời Cohen ra làm nhân chứng vì ông ta là một tội phạm bị kết án đại hình đã thừa nhận khai man. Nhưng Paul Pelletier – cựu công tố viên liên bang được đánh giá cao – bày tỏ, “Tôi sử dụng nhiều người tệ hơn ông ta. Thiên thần không bơi trong cống thải. Anh không thể có các thiên thần ra khai.” Điều quan trọng, theo Pelletier, là xác minh được những cáo buộc của Cohen.
Thuyết phục một người trong cuộc không có tì vết chống lại ông Trump rõ ràng sẽ là bước đột phá. Trát đòi và các câu hỏi từ các nhà điều tra cho thấy, họ đang đặt tầm ngắm vào Allen Weisselberg. “Tôi nghĩ ông ta là chìa khoá của vụ này,” Steven M.Cohen – cựu công tố viên liên bang có mối quan hệ thân thiết với nhiều viên chức pháp lý và chính trị gia hàng đầu ở New York – nói. Mary Trump cũng đồng tình. “Allen Weisselberg biết tất cả các thi thể được chôn giấu ở đâu,” cháu gái cựu Tổng thống lưu ý.
Là người quản trị dòng tiền của Trump hàng chục năm nay, Weisselberg chắc chắn sẽ được làm một nhân chứng ngôi sao. Ông ta ban đầu làm công việc sổ sách kế toán cho bố ông Trump. Con dâu cũ của Weisselberg cho hay, ông ta nhận được công việc này sau khi trả lời mẩu quảng trong khi lái xe taxi ở Canarsie. Vào khoảng giữa những năm 1980, Weisselberg trở thành người giữ sổ sách cho Trump.
Weisselberg được cho sẽ không hợp tác với các nhà điều tra, nhưng ông ta có thể rơi vào tình trạng yếu thế nếu bị gây áp lực. Ông ta bây giờ 73 tuổi, và cả hai con trai Weisselberg đều có thể dính líu tới cuộc điều tra. Người con thứ Jack Weisselberg làm việc tại một trong những nhà cho vay lớn nhất của Trump Organization – Ladder Capitol.
Không rõ liệu Jack có chịu trách nhiệm về công việc kinh doanh của Trump hay không, nhưng Ladder cho Trump Organization vay hơn 270 triệu Mỹ kim liên quan đến 4 dự án xây cất. Trong số chúng có dự án tại 40 Wall Street đang bị các nhà điều tra để mắt về vấn đề tài chánh.
Người con cả của Weisselberg, Barry là Giám đốc sân trượt băng và khu vui chơi ở Central Park – những cơ sở tiền mặt được Trump Organization quản trị cho thành phố.
Từng làm việc với Allen Weisselberg nhiều năm, Michael Cohen tin rằng, nếu công tố viên dọa ông ta hay gia đình ông ta một bản cáo trạng như họ đã làm với Cohen thì ông ta sẽ hợp tác.
Vào năm 2018, công tố viên liên bang phải cho Allen Weisselberg miễn trừ đại bội thẩm đoàn để đổi lấy sự hợp tác trong vụ Stormy Daniels – một dấu hiệu ông ta đã từ chối tình nguyện được lấy lời khai.
Nhưng các nhà điều tra của văn phòng ông Vance đã lấy lời khai Jennifer Weisselberg – cựu vũ công và biên đạo múa chuyên nghiệp đã kết hôn với Barry Weisselberg vào năm 2004, và có cuộc ly hôn gây tranh cãi với anh ta vào năm 2018. Công tố viên hỏi cô ta về món quà mà ông Trump đã cho hai vợ chồng: được ở miễn phí 7 năm trong một căn chung cư nhìn xuống Central Park. Trong giấy tờ ly hôn, Barry miêu tả căn nhà này thuộc tài sản của công ty. Nếu món quà này không được khai dưới hình thức bồi thường trong tờ khai thuế, thì công tố viên có thể sử dụng sai sót này nhằm gây áp lực buộc Allen hợp tác với họ.
Jennifer miêu tả bố chồng cũ là một nô lệ cho Trump, bị Trump ám ảnh, và dành nhiều tình cảm và sự tôn thờ cho cựu Tổng thống còn hơn cho vợ mình. Khi được hỏi liệu Allen Weisselberg có thay đổi nếu bị gây áp lực hay không, Jennifer đáp, “Tôi không biết. Đối với Donald thì đó chỉ là công chuyện làm ăn, nhưng đối với Allen thì đây là một chuyện tình.”
Nhiều chuyên viên pháp lý tin rằng, không có một nhân chứng nội gián như Allen Weisselberg sẽ khó thuyết phục được một bồi thẩm viên không nghi ngờ gì, Trump cố tình gian lận. Những vụ án thuế nổi tiếng khó truy tố vì các tình tiết lắt léo và phức tạp; thiếu hiểu biết thường được sử dụng để bào chữa, và khó chứng minh được ý đồ phạm tội.
Và như Bharara chỉ ra, “Trump rất khéo.” Ông ta ngay ban đầu học hỏi từ cố vấn Roy Cohn – luật sư nổi tiếng chuyên đi sửa sai và đại diện băng nhóm tội phạm – không để lại dấu vết. Ông ta rất ít khi viết, không sử dụng computer, chưa bao giờ có email riêng, và dựa vào cố vấn thân cận gởi tin nhắn cho ông ta.
Barbara Res – kỹ sư từng làm việc cho ông Trump – nhớ, ông ta rất giỏi trong việc ra lệnh gián tiếp. “Ông ấy sẽ làm việc theo kiểu, anh biết những gì ông ta muốn anh làm mà không cần phải nói,” Res nói.
Những mục tiêu truy tố tài chánh phức tạp thường tự bào chữa rằng, kế toán và luật sư của họ ra lệnh những hành động tội phạm. Trump đã bắt đầu sử dụng lập luận này. Trong tuyên bố lên án Tối cao Pháp viện cho phép thực thi trát đòi của Vance, cựu Tổng thống phản đối rằng, hồ sơ khai thuế của ông ta “được thực hiện bởi những công ty kế toán và công ty luật lớn nhất và danh tiếng nhất ở Mỹ.”
Mặc dù Trump cuối cùng thoát được cuộc điều tra của cựu Công tố viên đặc biệt Robert Mueller, nhưng Cy Vance ở vị trí mạnh mẽ hơn. Ông ta không thể sa thải Vance vì vậy Biện lý Manhattan không thể bị đe doạ. Thêm nữa, Trump không thể còn ân xá cho bất cứ ai, điều này có nghĩa, các nhân chứng ngoan cố sẽ cảm thấy bị bắt buộc phải ra khai.
Một số tranh luận rằng, nếu vụ án bị khởi tố thì sẽ không chỉ ông Trump mà còn cả hệ thống tư pháp Mỹ bị đưa ra xét xử. Sau khi Biện lý Manhattan được phép xem hồ sơ khai thuế, Trump lên án kiểu “công tố viên săn đầu người” là “chủ nghĩa phát xít, chứ không phải tư pháp.” Trên thực tế, theo Anne Applebaum – tác giả cuốn “Twilight of Democracy,” hệ thống tư pháp Mỹ bằng cách buộc các nhà lãnh đạo và công dân bình thường chịu trách nhiệm pháp lý giống nhau bảo vệ nền dân chủ khỏi chủ nghĩa phát-xít. Hình ảnh một cựu tổng thống đối mặt với án tù có thể không mang tính Mỹ, nhưng ở những nền dân chủ mạnh mẽ khác, “không hiếm vụ truy tố các nguyên thủ quốc gia.”
Applebaum cảnh báo, bài học từ những nền dân chủ khác bị căng thẳng đâu đó trên thế giới cho thấy, không thực thi luật pháp “rất nguy hiểm. Nó tạo ra những cảm giác không bị trừng phạt, và thúc đẩy Trump cũng như những người chung quanh ông ta lại có những hành vi sai trái.” Vụ án chống lại Trump có thể không hoàn hảo nhưng biện pháp thay thế, theo Applebaum, “vô luật pháp.”
Hương Giang (Theo The New Yorker)