Việc Nhà Trắng tuyên bố chấm dứt chính sách tái cân bằng ở châu Á có thể chỉ là động thái xóa bỏ di sản của người tiền nhiệm, trong khi vẫn duy trì mức độ quan tâm tới khu vực.

Tổng thống Mỹ Donald Trump. Ảnh: NYT

“Cách tiếp cận của chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump trong mấy tháng qua đều đi theo hướng xóa bỏ các di sản của chính quyền người tiền nhiệm Barack Obama và tên gọi ‘xoay trục châu Á’ cũng nằm trong số đó”, Tiến sĩ Lê Hồng Hiệp, chuyên gia tại Viện Nghiên cứu Đông Nam Á (ISEAS), Singapore, nhận định khi trao đổi với VnExpress về động thái về chính sách đối ngoại mới đây của Washington.

Bà Susan Thornton, quyền trợ lý ngoại trưởng Mỹ, hôm 14/3 tuyên bố chính thức chấm dứt chính sách “xoay trục châu Á” từng được ông Obama khởi xướng nhằm thắt chặt quan hệ với các nước trong khu vực châu Á – Thái Bình Dương.

Tiến sĩ Hiệp đánh giá tuyên bố này khá mâu thuẫn với những gì chính quyền của ông Trump nói và làm trên thực tế, chẳng hạn như hàm ý tiếp tục duy trì sự hiện diện quân sự tích cực của Mỹ ở khu vực khi nhắc đến Biển Đông, xúc tiến triển khai tổ hợp phòng thủ tên lửa tầm cao giai đoạn cuối (THAAD) ở Hàn Quốc. Do đó ông Hiệp cho rằng việc khai tử chính sách xoay trục có thể chỉ mang tính hình thức, dù sao khái niệm “xoay trục”, hay “tái cân bằng” cũng chỉ là những tên gọi.

Đồng tình với ý kiến này, ông Harry Kazianis, Giám đốc nghiên cứu quốc phòng, thuộc Trung tâm Lợi ích Quốc gia, Mỹ, cho biết chính quyền mới của Mỹ không muốn dùng lại tên cũ từ thời Obama để nói đến chính sách ngoại giao của mình và đó là điều “phải làm”. Nếu nhìn vào những hành động gần đây của Tổng thống Trump, dư luận có thể trông đợi ông Trump sẽ không chỉ coi châu Á là ưu tiên mà còn sẽ cứng rắn hơn với Trung Quốc.

Chuyên gia người Mỹ nhắc đến việc Tổng thống Trump điện đàm với nhà lãnh đạo Đài Loan, đưa ra những tuyên bố mạnh mẽ nhắm vào Trung Quốc khi đề cập đến các vấn đề chiến lược và thương mại.

“Tôi cho rằng ông Trump sẽ đưa ra một chính sách với châu Á tập trung hơn, linh hoạt và mang tầm chiến lược hơn so với cựu tổng thống Obama”, ông Kazianis nói.

Theo nhà nghiên cứu này, Mỹ thời gian tới sẽ có những hành động để đảm bảo Trung Quốc không chi phối Biển Đông, đảm bảo Hoa Đông vẫn là tuyến đường quốc tế tự do, hỗ trợ Nhật Bản kiểm soát nhóm đảo Senkaku, kiềm chế Triều Tiên và can thiệp một số vấn đề ở Đài Loan.

Cho rằng dư luận không nên ngạc nhiên khi chính quyền mới của Mỹ muốn “đóng con dấu của mình lên chính sách tiếp cận thế giới của họ”, Brian Harding, nhà nghiên cứu tại Trung tâm nghiên cứu American Progress, Mỹ, cho rằng thời điểm Nhà Trắng tuyên bố chấm dứt chính sách “xoay trục châu Á” là dễ hiểu, khi Ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson đang thăm châu Á.

Ông Harding cho rằng các chính sách về châu Á của chính quyền Trump dường như không có những thay đổi lớn, mà chỉ được thực hiện bằng những phương thức khác so với cách làm của chính quyền Obama.

“Chẳng hạn như, Trump sẽ chú tâm đến các giải pháp quân sự, giảm trọng tâm vào chính sách ngoại giao công khai và không quan tâm đến các thỏa thuận thương mại song phương”, ông Harding nói.

Tiến sĩ Lê Hồng Hiệp nhấn mạnh với khu vực châu Á – Thái Bình Dương, các chỉ dấu khác đều cho thấy lợi ích quốc gia và sự quan tâm của Mỹ cơ bản không có sự thay đổi, đặc biệt là trên lĩnh vực chiến lược và quân sự. Vì thế chính quyền Trump về cơ bản có thể sẽ vẫn duy trì các nội dung, cấu phần chính của chính sách xoay trục, nhưng sẽ điều chỉnh ít nhiều cách tiếp cận, thậm chí theo hướng cứng rắn hơn, và sẽ gắn cho nó một tên gọi mới nào đó.

“Không thể phủ nhận tác động tâm lý từ tuyên bố này, khi nó gieo vào khu vực ít nhiều sự hoang mang, bất định, nhưng dưới thời của chính quyền Trump, đó là một tình trạng ‘bình thường mới’ mà các quốc gia nên trông đợi”, ông Hiệp nhấn mạnh.

Việt Anh