Tương lai chính trị của ông Trump đang bị đe dọa bởi nhiều bê bối liên tiếp, buộc hai đảng Dân chủ và Cộng hòa phải tính toán chiến lược mới cho cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ.
Các lãnh đạo cao cấp của đảng Cộng hòa đã bắt đầu thúc giục những người đương nhiệm đang ở trong tình thế nguy nan nhất lên tiếng về những hành vi sai trái liên quan đến Tổng thống Donald Trump. Trong đó, nghị sĩ Tom Cole, cựu chủ tịch chiến dịch tranh cử đảng Cộng hòa tại Hạ viện, cảnh báo: “Ở đâu có khói, và có rất nhiều khói, hoàn toàn có thể có lửa”.
Phe Dân chủ cũng đang phải đối mặt với áp lực của riêng họ trong việc tung ra chiến lược giữa nhiệm kỳ thận trọng và “đập” phe đối lập vì dung dưỡng những gì mà các lãnh đạo đảng Dân chủ cho là “văn hóa tham nhũng”, bắt đầu từ ông Trump và tràn qua hai hạ nghị sĩ bị truy tố của đảng Cộng hòa cho đến một loạt bê bối nhỏ hơn liên quan đến các thành viên “dân thường”.
“Một tháng 8 thực sự tồi tệ”
Một ngày sau khi Michael D. Cohen, cựu luật sư của tổng thống Trump, ám chỉ ông trả tiền “bịt miệng” hai người phụ nữ trước cuộc bầu cử năm 2016, và cựu chủ tịch chiến dịch tranh cử của ông Trump, Paul Manafort, bị kết luận phạm 8 trọng tội, đảng Cộng hòa lo ngại rằng điều tồi tệ nhất có thể sắp xảy ra.
 |
| Ông Trump hứng 2 “quả bom pháp lý” gần như như cùng lúc vì các cộng sự cũ: Paul Manafort (trái) và Michael Cohen. Ảnh: Getty. |
Bằng cách hối thúc một số ứng viên lên tiếng hoặc ít nhất là giữ im lặng, các lãnh đạo đảng Cộng hòa, những người vô cùng lo sợ việc mất quyền kiểm soát Hạ viện, đã liều lĩnh phơi bày rạn nứt lớn đầu tiên giữa Nhà Trắng của ông Trump và Điện Capitol (trụ sở quốc hội Mỹ) do phe Cộng hòa kiểm soát.
“Bất cứ ai nói điều này không đáng ngại là họ không nói thật”, ông Cole nói. “Vì vậy lời khuyên của tôi cho bất kỳ ứng cử viên nào là: Giấu mình chờ thời và đừng vội vàng tấn công hoặc bảo vệ bất cứ ai bởi vì bạn đơn giản là không thể chắc chắn khi đưa ra một phản ứng mà bạn vẫn có thể bảo vệ sau 3 tháng nữa”.
Hạ nghị sĩ đảng Cộng hòa Carlos Curbelo gọi những bê bối liên tiếp liên quan đến ông Trump là “một chương buồn trong nền chính trị nước ta” và nói rằng “không ai đứng trên luật pháp”. Ông Curbelo, người đang tái tranh cử đầy khó khăn, cũng trách mắng tổng thống vì châm chọc công tố viên đặc biệt Robert S. Mueller III.
“Ông ấy đang phạm một sai lầm lớn bằng cách tấn công cuộc điều tra của Mueller theo cách cá nhân như vậy”, ông Curbelo, dân biểu của một hạt mà bà Hillary Clinton đã thắng dễ dàng trong cuộc bầu cử năm 2016, nhận xét. “Điều tốt nhất cho mọi người, đặc biệt là nếu Nhà Trắng tự tin rằng tổng thống sẽ được miễn trách nhiệm trong quá trình này, là để cho quá trình tiếp tục diễn ra”.
Gần như báo động với các thành viên đảng Cộng hòa là những vụ bê bối xuất hiện như nấm trong nội bộ, những hành vi sai trái có thể làm giảm số người đi bầu trong nhóm cử tri bảo thủ.
Chỉ vài giờ sau việc nhận tội của ông Cohen và ông Manafort, hạ nghị sĩ Duncan D. Hunter của bang California bị truy tố về việc sử dụng tiền tranh cử để tiêu xài xa hoa, bao gồm cáo buộc mua quần short chơi golf được “ngụy trang” là một khoản quyên góp từ thiện.
Những cáo buộc này được đưa ra chỉ vài tuần sau khi hạ nghị sĩ Chris Collins của New York bị bắt vì tội giao dịch chứng khoán nhờ thông tin nội gián, hành vi cũng làm hoen ố một số đồng nghiệp của ông, bao gồm hạ nghị sĩ John Culberson của bang Texas. Ông Collins và ông Hunter là hai người trong quốc hội ủng hộ Tổng thống Trump sớm nhất.
Tại Virginia, hạ nghị sĩ Scott Taylor bị buộc tội giả mạo chữ ký nhằm có được một vị trí độc lập trên lá phiếu vào mùa thu này để giữ ghế của ông. Và tại Florida, hạ nghị sĩ Vern Buchanan bị cáo buộc nhận khoản vay mua du thuyền trị giá 7 con số từ một ngân hàng từng vận động hành lang cho vụ cắt giảm thuế hồi năm ngoái, sau đó mua một du thuyền cao 22 mét vào cùng ngày ông bỏ phiếu cho chính sách mà ông đã góp phần tạo ra.
“Đây là một tháng 8 thực sự tồi tệ”, như ông Cole đã nói.
 |
| Điện Capitol, trụ sở quốc hội Mỹ ở Washington D.C. Ảnh: Reuters. |
Ammar Campa-Najjar, đối thủ thuộc đảng Dân chủ của ông Hunter, đã phát hành một video tuyên bố “Sự chia rẽ, hỗn loạn và tham nhũng ở Washington đã đi quá xa”.
Thượng nghị sĩ Jeff Merkley thuộc đảng Dân chủ đã phát đi lời kêu gọi gây quỹ trong đó tuyên bố: “Chính Donald Trump đã bị ám chỉ trong lời nhận tội hôm qua của Cohen. Tình trạng tham nhũng thối nát đã ăn sâu trong đảng Cộng hòa”.
Chiến lược nào cho phe Dân chủ?
Cho đến nay, đảng Dân chủ đã kêu gọi các ứng viên của họ tiến hành các cuộc đua riêng và tránh chiến dịch quốc gia chống lại ông Trump hoặc quốc hội do phe Cộng hòa nắm giữ, ngoại trừ các vấn đề được nhắm đến cẩn thận như chi phí chăm sóc sức khỏe. Họ cho rằng những vụ bê bối của ông Trump sẽ đóng vai trò như nhạc nền mà họ không cần phải vặn loa cho to lên.
Song những bê bối trong mùa hè liên quan đến hành vi phi pháp rõ ràng của những thành viên đảng Cộng hòa khiến một số người trong đảng cho rằng đảng Dân chủ hẳn sẽ biến vấn đề tham nhũng trở thành tâm điểm.
“Không có cách nào để việc này không ảnh hưởng đến một loạt cuộc đua đang diễn ra ngoài kia, và đảng Dân chủ cần phải nói về điều này ở khắp nơi”, thượng nghị sĩ Christopher S. Murphy của bang Connecticut gợi lại chiến dịch năm 2006, khi “những bê bối tham nhũng xuất hiện trong giai đoạn cuối, đổ lên đầu một tổng thống không được ủng hộ, đã làm chao đảo cả Hạ viện và Thượng viện”.
Hoặc, như thị trưởng Rahm Emanuel của Chicago, cựu nghị sĩ đứng sau chiến dịch giành lại Hạ viện của đảng Dân chủ năm 2006, nói: “Trump là vấn đề, và thay vì tháo nước khỏi đầm lầy, ông ấy đã mang nước về cùng mình”.
 |
| Bê bối của ông Trump liên quan đến việc trả tiền bịt miệng hai phụ nữ mà ông có quan hệ bất chính. Đồ họa: NYT. |
Đảng Dân chủ hôm 22/8 tiếp tục thêm dầu vào lửa. Hạ nghị sĩ Nancy Pelosi, lãnh đạo đảng Dân chủ tại Hạ viện, đã gửi bức thư công khai cho các đồng sự của bà cho rằng thủ đô thời kỳ Trump đã “trở thành một hầm chứa những người tự làm giàu, những khoản tiền bí mật và những việc phi đạo đức” và các thành viên Cộng hòa ở Hạ viện chỉ biết “nhắm mắt trước sự tham nhũng và phạm tội diễn ra ở ngay trong nội bộ của Tổng thống Trump”.
Song trong cùng một lá thư, bà Pelosi cũng nói rằng đảng Dân chủ “cũng phải tập trung vào việc truyền đi thông điệp về nền kinh tế vững mạnh của chúng ta”.
Các chiến lược gia phe Dân chủ giám sát cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ nói rằng họ sẽ lợi dụng bê bối tham nhũng của những thành viên phe Cộng hòa, nhưng họ vẫn chưa tin rằng việc tập trung vào những gì mà một số cử tri xem là màn kịch không dứt ở Washington sẽ hiệu quả hơn so với việc nhấn mạnh những khác biệt chính sách.
“Đối với rất nhiều cử tri, rạp xiếc Donald Trump không đủ để họ bỏ phiếu cho đảng Dân chủ giữa nhiệm kỳ,” Alixandria Lapp, người điều hành ủy ban hành động bầu cử của đảng Dân chủ tại Hạ viện, cho hay.
Thượng nghị sĩ Sherrod Brown, một đảng viên Dân chủ đang tranh cử tại Ohio, nơi mà ông Trump đã chiến thắng dễ dàng vào năm 2016, cho rằng: “Cử tri nhìn thấy điều này, những người không thích Trump biết điều này, và những người thực sự thích Trump cũng biết điều này. Tôi nghĩ công việc của tôi chứng minh rằng đảng Cộng hòa đã cắt giảm thuế cho người giàu. Họ sẽ tăng độ tuổi đủ điều kiện cho bảo hiểm y tế. Và họ cố tước đi dịch vụ y tế khỏi tay mọi người và đảng Dân chủ đứng về phía ngược lại”.
Thận trọng về khả năng luận tội tổng thống
Đảng Dân chủ cũng lo ngại rằng việc sử dụng thông điệp liên quan đến ông Trump về tham nhũng sẽ chỉ làm dấy lên nhiều hơn những câu hỏi về việc liệu họ có lợi dụng lợi thế đa số ở Hạ viện có thể có được để luận tội ông Trump hay không.
Các lãnh đạo Dân chủ đã cố tình tránh từ “tôi” trong nhiều tháng giữa những tiếng la ó tự do, muốn chuyển gánh nặng sang đảng Cộng hòa, những người đã làm mọi thứ trừ việc ngừng giám sát chính quyền Trump.
Tuy nhiên, những ảnh hưởng hình sự từ lời nhận tội của ông Cohen sẽ làm gia tăng áp lực với đảng Dân chủ từ bên trong.
“Chúng tôi cần xem Mueller sẽ làm gì”, hạ nghị sĩ Jerrold Nadler của New York, người đứng đầu đảng Dân chủ tại Ủy ban Tư pháp Hạ viện, nói về khả năng của một cuộc điều tra luận tội, thừa nhận rằng “việc này càng ngày càng chìm sâu hơn, và càng ngày càng nghiêm trọng hơn”.
Khi tin tức về thỏa thuận của Cohen đã truyền đi hôm 21/8, các lãnh đạo đảng Dân chủ ở Hạ viện đã kêu gọi các thành viên qua những cuộc gọi riêng rằng hãy tập trung vào thông điệp, tránh đề cập đến việc luận tội. Thay vào đó, đảng Dân chủ sẽ đóng vai một lực lượng “kiểm soát và cân bằng” với tổng thống.
 |
| Tỷ lệ ủng hộ ông Trump thấp hơn đáng kể so với những gì mà hầu hết tổng thống đời trước có được tại thời điểm này của chính quyền. Ảnh: NYT |
Song đây là năm bầu cử, trong đó các trận đánh để giành được Hạ viện và Thượng viện đang diễn ra trên các địa bàn khác nhau. Nhiều cuộc cạnh tranh gay gắt nhất của Hạ viện đang diễn ra tại các vùng ngoại ô hết lời chửi rủa ông Trump trong khi quyền kiểm soát Thượng viện đang phụ thuộc vào một nhóm đảng viên Dân chủ từ nhiều tiểu bang nông thôn nơi mà ông Trump từng giành chiến thắng đảo.
Vì vậy, ngay cả khi các đảng viên Cộng hòa ở Hạ viện cho rằng các nhà lập pháp nguy nan nhất của họ nên thận trọng đi tránh vị tổng thống đang bị bê bối bủa vây, một số thượng nghị sĩ Cộng hòa đã chế nhạo đảng Dân chủ xun xoe để chiếm được cảm tình của ông Trump.
“Có một số đảng viên Dân chủ ở các bang đỏ đang cố gắng gần gũi hơn với tổng thống”, thượng nghị sĩ Cory Gardner, chủ tịch chiến dịch của đảng Cộng hòa ở Thượng viện, nói. “Họ đang cố gắng chạy gần đến tổng thống nhất có thể”.
Một số đảng viên Dân chủ từ các bang ủng hộ Trump cho biết họ không có kế hoạch trước mắt trong việc nhấn mạnh chuyện tổng thống ủy quyền chi trả một khoản tiền nhằm bịt miệng một nữ diễn viên phim khiêu dâm mà ông có quan hệ.
“Nếu được hỏi, tôi chắc chắn sẽ nói về nó”, thượng nghị sĩ Jon Tester nói, bổ sung rằng việc này hiện không phải là vấn đề tranh cử ưu tiên hay trọng tâm. “Tôi nghĩ người ta đang cố tìm kiếm trong đó”.
Với sức khỏe của nền kinh tế và sự ổn định tương đối ở nước ngoài, tỷ lệ ủng hộ ông Trump thấp hơn đáng kể so với những gì mà hầu hết tổng thống đời trước có được tại thời điểm này của chính quyền. Và nếu có một yếu tố có thể dự đoán về nhiệm kỳ tổng thống không thể đoán trước này, đó là một số câu chuyện mới sẽ bùng nổ trong những ngày hoặc những tuần tới.
Đáng lo ngại hơn với đảng Cộng hòa là những gì mà ông Trump có thể làm với chính mình. Nếu tổng thống bị coi là cản trở cuộc điều tra của ông Mueller, bằng cách đình chỉ công tố viên đặc biệt hoặc ân xá cho các đồng minh dính líu, việc đó sẽ tạo ra một biến động nghiêm trọng hơn và buộc các nhà lập pháp đảng Cộng hòa bước vào một cuộc đối đầu mà từ lâu họ đã cố tránh.
“Dĩ nhiên bạn có thể tưởng tượng tổng thống đang làm những thứ mà sẽ phản tác dụng”, thượng nghị sĩ Cộng hòa Bill Cassidy nói, “nhưng bạn cũng có thể tưởng tượng tổng thống nói những thứ mà ông sẽ không bao giờ làm, chỉ nói chơi vậy thôi”.