Ai dám khẳng định mảnh đất Việt Nam không phải cái nôi của văn minh loài người buổi bình minh?

Từ nhiều năm nay, mỗi khi vào khu di chỉ khảo cổ Lung Leng (Kon Tum) nghiên cứu, PGS-TS. Nguyễn Khắc Sử (Viện Khảo cổ học Việt Nam) lại tìm đến nhà ông Văn Đình Thành để được ngắm nghía, nghiên cứu những đồ đá của ông Thành. Mỗi lần vào Tây Nguyên, tiến sĩ lại ngạc nhiên hơn vì bộ sưu tập của ông mỗi ngày thêm phong phú.

Được tiếp xúc với ông Sử, lại mày mò nghiên cứu sách vở về lịch sử tiến hóa loài người, ông Thành đã không còn ham làm gì nữa ngoài việc đi săn, đi đào, lùng mua những công cụ đồ đá của người tiền sử.

Bộ sưu tập của ông nhanh chóng tăng lên con số 5.000 món đồ, một con số khổng lồ. Tất cả những công cụ lao động của người tiền sử như rìu đá, bôn đá (cuốc), dao đá, cào đá, công cụ gieo hạt, hòn nghiền, bàn đá, bàn dập, các loại giáo mác… từ lớn đến bé, từ thô sơ đến tinh xảo ông đều có.

Ông Thành giới thiệu về các cổ vật

Rồi những đồ trang sức của phụ nữ như mặt đá đeo cổ, đeo tay, vòng đá, nhẫn đá, hạt vòng chuỗi, kim khâu áo da bằng đá… ông cũng có đủ. Kể cả các loại đồ vật mang đậm tính chất tâm linh như sinh thực khí dùng để thờ cúng ông cũng có mấy chục bộ từ to đến nhỏ, chế tác rất tinh xảo.

TS. Nguyễn Khắc Sử, người đã bỏ cả đời đi hết vùng này đến vùng khác, leo hết núi này đến núi kia, xới tung hầu hết các điểm khảo cổ, song vẫn phải công nhận không thể tìm đâu ra những món đồ thứ hai mà ông Thành “đá cổ” đang có, đó là ba chiếc mũi qua (một loại vũ khí) bằng đá ngọc còn nguyên vẹn và chiếc bàn dùng đập vải vỏ cây được chạm khắc rất tinh xảo.

Văn minh loài người xuất hiện ở Việt Nam sớm hơn hẳn so với cư dân Bắc Mỹ! Ông Văn Đình Thành

Không kém gì một bảo tàng đồ đá hoành tráng, nhìn vào sự xắp xếp cổ vật của ông Thành “đá cổ”, ta có thể thấy sự tiến hóa liên tục của xã hội loài người ở vùng đất cổ Kon Tum từ hàng vạn năm trước Công nguyên đến 1.500 năm về trước. Những đồ vật cứ tinh xảo dần, vừa đẹp về hình thức lại tăng thêm công dụng theo sự tiến hóa của loài người.

Ông Văn Đình Thành cho biết, ông đã đi hết các bảo tàng trong nước, kể cả tư nhân và của Nhà nước, song chưa thấy ở đâu có công cụ lao động bằng đá phong phú và tinh xảo như bộ sưu tập của ông. Điều đó có nghĩa là thời kỳ đồ đá ở vùng đất Kon Tum rất phát triển, người làm ra nó đã là những nghệ nhân đỉnh cao của thời kỳ đồ đá dài dằng dặc.

Ông Thành có hơn 5.000 cổ vật đá thời tiền sử

Cách đây mấy năm, ông vào Internet ghé thăm các bảo tàng. Tại một bảo tàng ở châu Phi có trưng bày trên trang bìa một sọ người cổ, một hòn đá tròn có lỗ dùng để chọc đất gieo hạt. Ông viết email cho người phụ trách bảo tàng đó để hỏi về những món đồ ấy và họ bảo rằng sọ người và đồ vật bằng đá đó là biểu tượng của bảo tàng, là thứ có giá trị nhất ở bảo tàng nước này.

Tuy nhiên, cái công cụ gieo hạt này ông có đến mấy chục món. Điều làm ông Thành khoái chí là vì đã ngẫm ra một điều thú vị: Người châu Á và châu Phi chắc gì đã cùng chủng tộc, song con đường chọn lựa công cụ lao động thì lại giống nhau.

Điều đó có nghĩa là người châu Á và người châu Phi cũng có sự phát triển trí não, có sự suy nghĩ tương đối trùng nhau để chọn lựa vật dụng lao động. Và ông Thành tự gặm nhấm một suy nghĩ rất đỗi tự hào rằng: “Ai dám khẳng định mảnh đất Việt Nam không phải cái nôi của văn minh loài người buổi bình minh?”.

Vào những bảo tàng đồ đá ở Bắc Mỹ thì thấy trưng bày đến 90% tên đá với lao đá, điều đó có nghĩa là cư dân cổ nơi đây sống chủ yếu bằng săn bắt. Bộ sưu tập của ông lại chiếm đến 80% công cụ lao động phục vụ nông nghiệp, tức là con người đã biết tạo lập cuộc sống bằng trồng trọt, chăn nuôi. Thế là ông Thành lại sung sướng với cái suy luận: “Văn minh loài người xuất hiện ở Việt Nam sớm hơn hẳn so với cư dân Bắc Mỹ!”.

Ông Thành có cả tủ công cụ chọc đất gieo hạt

Có một chuyện khá hài hước là ông Thành lại dám đặt một câu hỏi kiểu câu đố với PGS-TS. Nguyễn Khắc Sử về đề tài khảo cổ học. Ông Thành hỏi thế này: “Tiến sĩ có biết công cụ nào mà con người sử dụng từ thời tiền sử đến giờ?”. TS. Sử gõ đầu mấy cái không nghĩ ra liền hỏi lại: “Cái gì thế cậu?”. Ông Thành bảo: “Từ 6.000 năm trước Công nguyên đến nay con người vẫn dùng chày đá, cối đá”. TS. Sử khoái chí vỗ đùi đen đét: “Ờ nhỉ!”.

Càng sưu tầm, càng suy ngẫm lại càng vỡ vạc ra nhiều chi tiết không ngờ được và điều đó lại làm cho ông Văn Đình Thành say mê với thế giới loài người thời tiền sử.

Từ khi được nhiều giáo sư, tiến sĩ đầu ngành về khảo cổ học đến thăm, ông Thành “đá cổ” bỗng nổi tiếng cả khu phố Hoàng Văn Thụ. Các cán bộ bảo tàng tỉnh thì ngỡ ngàng nhận ra rằng sự đa dạng của đống công cụ đá cổ ở bảo tàng chẳng thấm tháp gì so với bộ sưu tập của ông Văn Đình Thành.

Do vậy, hồi kỷ niệm 30 năm giải phóng miền Nam, để nói rõ cho cả nước biết Kon Tum là vùng đất cổ, có một thời kỳ đồ đá phát triển rực rỡ, bảo tàng tỉnh đã mượn bộ sưu tập của ông để trưng bày ngoài trời cho nhân dân cả tỉnh xem.

Công cụ đá

Sau buổi trưng bày đó, người dân Kom Tum, đặc biệt là các em học sinh rồng rắn kéo nhau đến nhà ông Thành xem đá cổ, nghe ông giảng giải về tổ tiên của người Kom Tum đã sống và làm việc như thế nào suốt cả vạn năm qua.

Mấy ông có tiền ở Kon Tum được tận mắt bộ sưu tập của ông Thành cũng bỏ bê công việc đi đào bới, săn lùng công cụ đá cổ thời người tiền sử. Một đại gia tên Tuấn ở Sa Thầy bỏ ra ối tiền, song cũng chỉ kiếm được 250 hiện vật, còn thiếu rất nhiều mới đủ bộ.

Đại gia này suốt ngày tìm đến ông Thành rỉ rả gạ gẫm mua lại mấy món đồ của ông cho đủ bộ, nhưng chỉ nhận được những cái lắc đầu. Tuy nhiên, khi ông Thành “đá cổ” tìm đến nhà đại gia này gạ gẫm thì ông ta bán quách cho ông với giá 25 triệu đồng vào năm 2005. Kiếm mãi không đủ bộ, tức mình ông ta bán đi để sưu tập thứ khác.

Cũng có nhiều đại gia đến gạ mua bộ sưu tập có một không hai của ông Văn Đình Thành với giá bất kể thế nào, song đều thất bại. Ông Thành đã bỏ cả đống vàng trong lúc khó khăn nhất để sưu tầm công cụ đá cổ thì có gì giá trị để đổi được bộ sưu tập của ông, trong hoàn cảnh ông chẳng thiếu thốn gì như bây giờ?.

Tham vọng của ông Thành “đá cổ” là muốn người Kon Tum phải hiểu tổ tiên đã sinh sống ở mảnh đất cổ Kom Tum, nơi mà các nhà cổ sinh địa tầng bảo rằng nó đã nhô lên khỏi mặt biển 3 tỷ năm trời này như thế nào…

Diêm Giang