Vào năm 2019, các luật sư của ông Trump tranh cãi rằng, các vị tổng thống Mỹ được miễn trừ khỏi điều tra và truy tố hình sự.
Luật sư kháng án của ông Trump, William Consovoy khẳng định, cựu Tổng thống không thể bị truy tố thậm chí ngay cả khi ông thực hiện một trong những lời khoác lác vận động tranh cử nổi tiếng: “Tôi có thể đứng giữa Đại lộ 5 và bắn ai đó nhưng sẽ không mất bất cứ cử tri nào.”
Vance và đội ngũ của ông phản đối tuyên bố hống hách này. Họ nhấn mạnh, không ai đứng trên luật pháp. Trong nỗ lực che giấu hồ sơ tài chánh cá nhân và kinh doanh, ông Trump đã đấu tranh pháp lý lên đến Tối cao Pháp viện, rồi quay trở lại sau khi hồ sơ bị trả lại, nhưng vòng nào văn phòng Biện lý Manhattan cũng thắng.
Trong một cuộc phỏng vấn sâu rộng về nhiệm kỳ Biện lý Hoa Kỳ quận New York hay còn gọi Biện lý Manhattan với New Yorker, Vance bảo, ra trước Tối cao Pháp viện, “Thực sự giống như đỉnh Olympus.” Ông từ chối nói về hồ sơ ông Trump vì lý do đạo đức pháp lý, nhưng Biện lý Manhattan tiết lộ, ông sẽ không tái tranh cử nhiệm kỳ thứ tư, và dự tính sẽ hồi hưu vào ngày 31 tháng 12 năm nay. Có 8 ứng cử viên Dân chủ đang vận động tranh cử vào chức vụ này, và với khuynh hướng cấp tiến của thành phố New York, người thắng vào sơ bộ của Dân chủ vào tháng 6 sẽ bảo đảm đắc cử vào tháng 11 sang năm.
Thậm chí trước khi hồ sơ ông Trump nằm trên bàn, Vance đã quyết định không tái tranh cử. Ông và vợ – bà Peggy McDonnell – cảm thấy rằng, Vance đã làm được nhiều việc trong những gì ông đặt ra. Trong số những thành công khác, Vance và các đồng nghiệp liên bang đã truy tố hơn chục hồ sơ ngân hàng lớn, phạt và tịch thu hơn 14 tỉ Mỹ kim. Dòng tiền này cao hơn gấp nhiều lần ngân quỹ hàng năm của Văn phòng, và cũng được dùng để chi $250 triệu Mỹ kim cho chương trình tư pháp-cộng đồng. Nhưng Vance bây giờ đã 66 tuổi, và áp lực quản trị một trong những văn phòng công tố cao cấp nhất trong quốc gia rất mệt mỏi. “Hoá ra nó lại khó khăn hơn tôi nghĩ,” ông thừa nhận.
Vance cho tôi hay, mặc dù người tiền nhiệm hết sức ấn tượng của ông, Robert Morgenthau, đã nắm giữ văn phòng này trong 35 năm, hồi hưu ở tuổi 90, bản thân ông ấy sẵn sàng cho thế hệ sau thử sức. “Không có gì tệ hơn là một chính trị gia không biết khi nào cần phải rút lui,” Biện lý Manhattan nói.
Vance chia sẻ, ông quyết định giữ im lặng những dự tính của mình cho đến sau khi Tối cao Pháp viện phán quyết về hồ sơ thuế của Trump, đôi phần là vì ông quan ngại một số ứng cử viên công khai chống cựu Tổng thống có thể làm cho các thẩm phán bảo thủ xa lánh. Tuy nhiên, quyết định rút lui giữa chừng của ông đẩy hồ sơ vào một cuộc tranh cãi chính trị về bầu cử. Một số ứng cử viên đã đưa ra những tuyên bố kích động lên án ông Trump, và những luận điệu đó có thể làm phức tạp thêm truy tố.
Cuộc điều tra ông Trump có thể sẽ kết thúc trước khi nhiệm kỳ của ông Vance chấm dứt, và như vậy sẽ đặt ông vào tình thế phải đưa ra quyết định quan trọng liệu có khởi tố hình sự hay không. Nhưng bất cứ phiên toà xét xử nào chắc chắn sẽ nằm trong tay người kế nhiệm. Cựu Phó Biện lý Manhattan hàng đầu của ông Vance, luật sư Daniel R. Alonso từ văn phòng luật Buckley, L.L.P. cho hay, nếu Trump bị truy tố thì “nó sẽ là cuộc chiến hạt nhân.”
Donald Trump đã chứng minh sẵn sàng tham gia vào những chiến lược hầu như không thể tưởng tượng được để bảo vệ bản thân. Trong số vòng thân cận của ông ta ở Palm Beach có nhiều lời đồn đoán rằng, đồng minh của Trump, Thống đốc Florida – Ron DeSantis (Cộng hoà) – có thể sẽ không thực hiện yêu cầu dẫn độ từ New York nếu toà ban hành trát bắt giữ cựu Tổng thống.
Dave Aronberg – luật sư đại diện chính phủ tiểu bang tại Palm Beach tỏ ra nghi ngờ việc một thách thức như vậy có căn cứ. Ông chỉ ra, dẫn độ là một nghĩa vụ hiến pháp, và vai trò của một thống đốc trong trường hợp này chẳng qua như “bộ trưởng.” Nhưng Aronberg thừa nhận, thủ tục dẫn độ có thể sẽ không trôi chảy. “Cô biết gì không? Tôi nghĩ ngày 6 tháng 1 cũng sẽ diễn ra trôi chảy. Vai trò của Quốc hội vào lúc đó cũng chỉ như bộ trưởng.” DeSantis không hồi đáp yêu cầu bình luận.
Văn phòng ông Vance có thể là chiếc thắng duy nhất hoạt động hãm phanh hồ sơ miễn tố đáng chú ý của ông Trump. Ông ta sống sót được hai cuộc luận tội, cuộc điều tra của Công tố viên Đặc biệt Robert Mueller, phân nửa tá phá sản, 26 tố cáo hành vi sàm sỡ, và ước tính khoảng 4000 vụ kiện. Và người kế nhiệm ông ta, Tổng thống Joe Biden, dường như muốn Bộ Tư pháp đơn giản sang trang, chuyển sang giai đoạn mới.
Kết quả là, cuộc chiến pháp lý giữa Vance và Trump nhiều hơn một cuộc điều tra tài chánh. Đó là bài toán thử căng thẳng của hệ thống tư pháp Hoa Kỳ. George Conway – luật sư bảo thủ chuyên chỉ trích cựu Tổng thống, chồng cựu cố vấn cao cấp của ông Trump – bà Kellyanne Conway, cho rằng, “Trump là một người luôn trốn tránh được mọi trừng phạt trong suốt cuộc đời mình. Ông ta là người xem thường luật pháp, và xem thường tất cả các công dân tuân theo pháp luật.” Trong suốt 4 năm nhiệm kỳ, Trump thường xem luật pháp như là một vũ khí chính trị, sử dụng Bộ Tư pháp làm công cụ để nhắm vào kẻ thù. Bây giờ thì ông ta đang độ sức chống lại Biện lý Hoa Kỳ – người xem luật pháp nền tảng khó nhìn thấy chính trị của một nền dân chủ.
Như Conway nói, “Đối với Trump, luật pháp là trò đùa. Còn đối với Vance, những gì đang giữ chúng ta lại với nhau là nền văn minh. Và đó là lý do tại sao những kẻ thọc ngoáy vào nó phải bị truy tố. Nếu không thì anh bước một bước lớn vào thế giới nơi điều đó được chấp nhận.
Hương Giang (Theo New Yorker)