Từ lâu, việc có nên công bố FISA memo hay không đã là một vấn đề gây tranh cãi trên chính trường Mỹ.
Tài liệu chấn động
Các đảng viên Cộng hòa cho rằng cần công bố bản ghi nhớ này để công chúng thấy được bộ mặt thật của chính quyền Obama qua FBI và Bộ Tư pháp (DOJ) thời đó, cũng như sự vi hiến trong các cuộc điều tra nhắm tới Tổng thống Trump và các cộng sự.
Trong khi đó, đảng Dân chủ và FBI, DOJ lại tìm cách ngăn cản việc công bố, viện dẫn những lý do liên quan tới an ninh. Thậm chí, Phó Giám đốc FBI Andrew McCabe đã từ chức hôm thứ Hai 29/1 để gây sức ép, dù chỉ còn vài ngày sẽ tới tuổi nghỉ hưu.
Tuy nhiên, đến ngày thứ Tư 31/1, Ủy ban Tình báo Hạ viện đã bỏ phiếu thông qua việc công bố FISA memo. Và đến thứ Sáu 2/2, Tổng thống Trump đã phê chuẩn việc công bố bản ghi nhớ này.
Cái gốc bất hợp pháp của cuộc điều tra Trump-Nga
Theo bản phát hành online của bản ghi nhớ này, FISA memo là một tài liệu gồm 4 trang do Văn phòng của Chủ tịch Ủy ban Tình báo Hạ viện Devin Nunes soạn thảo.
Tài liệu này đã chỉ ra việc Bộ Tư pháp và FBI đã sử dụng các kỹ thuật giám sát tình báo phi pháp trong cuộc điều tra Trump-Nga, có thể tóm tắt như sau:
Để xin được giấy phép theo dõi các cộng sự của ông Trump theo Đạo luật Theo dõi tình báo nước ngoài (FISA), FBI và DOJ dựa trên một hồ sơ được gọi là “Hồ sơ Steele” do điệp viên người Anh Christopher Steele biên soạn.
Bản thân ông Steele là người chống Trump, ông từng nói với Phó Tổng chưởng lý DOJ Bruce Ohr rằng ông “đã mong muốn đến tuyệt vọng rằng ông Donald Trump không được bầu, và khao khát việc ông Trump không phải là tổng thống”.
Và ông Steele đã biên soạn Hồ sơ Steele theo đặt hàng của công ty Fusion GPS – một công ty được chiến dịch của ứng viên Hillary Clinton (đối thủ của ông Trump trong cuộc tranh cử tổng thống) và Ủy ban Quốc gia đảng Dân chủ (DNC – đối lập của đảng Cộng hòa) thuê để bới móc ông Trump.
Những nội dung trên có gì nghiêm trọng?
Đầu tiên, nó cho thấy giấy phép FISA mà FBI và DOJ có được là vì hành động phi pháp (che giấu sự thật), vì vậy giấy phép này cũng sẽ trở thành phi pháp. Khi đó, cuộc điều tra cáo buộc ông Trump câu kết với Nga trong chiến dịch tranh cử cũng sẽ trở thành phi pháp; việc bổ nhiệm ông Robert Mueller làm Công tố viên đặc biệt để điều tra Trump-Nga cũng sẽ trở thành phi pháp.
Trang Conservative Zone (CZ) bình luận: “Nếu Hồ sơ Steele thật sự là chứng cớ để FBI và DOJ dùng để xin giấy phép FISA để theo dõi nghe lén ông Trump và thành viên của ban vận động tranh cử của ông ấy, thì cuộc điều tra về sự cấu kết với Nga sẽ phải thất bại. Ngay cả nếu cuộc điều tra đã có thể phát hiện được chứng cớ thật sự (hiện vẫn chưa phát hiện được) thì chứng cớ đó cũng sẽ bị hủy bỏ như hủy bỏ trái của một cây bị nhiễm độc từ gốc”.
CZ giải thích thêm: “Điều thực tế là dùng sự nghiên cứu của phe đối lập làm cơ sở để cho phép điều tra và mở một cuộc điều tra không chỉ là một hành vi chính trị hóa nguy hiểm của FBI và DOJ, mà còn cực kỳ bất hợp pháp. Nếu Hồ sơ Steele thật sự là nền tảng được sử dụng để khởi động cho cuộc điều tra sự cấu kết với Nga, hậu quả cho những người liên quan có thể rất trầm trọng”.
Tội phản quốc
Ngay sau khi FISA memo được công bố, Nghị sĩ Hạ viện Paul Gosar đã lên tiếng kêu gọi truy tố các quan chức FBI và DOJ có liên quan về “tội phản quốc”. Cụ thể, nhà lập pháp đại diện bang Arizona trích dẫn bản ghi nhớ cáo buộc cựu Giám đốc FBI James Comey, cựu Phó Giám đốc FBI Andrew McCabe, cựu Phó Tổng Chưởng lý Sally Yates và Phó Tổng Chưởng lý Rod Rosenstein đã vi phạm luật pháp.
Tung tin giả
Bản ghi nhớ FISA cũng tuyên bố FBI và DOJ đã sử dụng các phương tiện truyền thông để tung tin thất thiệt nhằm gia tăng uy tín cho Hồ sơ Steele. Theo đó, Fusion GPS đã “mớm” các thông tin trong hồ sơ này cho các hãng thông tấn lớn của Mỹ như New York Times, Washington Post, CNN, New Yorker, Yahoo và Mother Jones.
Tuy nhiên theo FISA memo, những nội dung trong Hồ sơ Steele “chứa những tuyên bố đầy màu sắc nhưng không xác minh được về ông Trump”.
Ông Trump sẽ được minh oan?
Tổng thống Mỹ Donald Trump tin rằng Bản ghi nhớ FISA đã minh oan cho ông về cáo buộc chiến dịch của ông thông đồng với Nga trong cuộc bầu cử 2016.
“Bản ghi nhớ này hoàn toàn minh oan cho Trump trong cuộc cuộc điều tra”, Tổng thống Trump viết trên Twitter hôm thứ Bảy (3/2). “Nhưng cuộc săn phù thủy Nga vẫn cứ tiếp diễn. Họ không có sự thông đồng và không có sự cản trở (từ này hiện giờ được sử dụng bởi vì, sau một năm tìm kiếm không ngừng và ở khắp mọi nơi thì họ không thấy gì, [cáo buộc về] sự thông đồng đã chết)”.
Ông viết thêm: “Đây là một sự ô nhục của người Mỹ!”
Mỹ Khánh
6 điều cần biết về tài liệu bí mật ‘FISA memo’
Bản ghi nhớ FISA (FISA memo) gây nhiều tranh cãi về vụ lạm dụng giám sát của Cục Điều tra liên bang (FBI) đã được giải mật và công bố vào thứ Sáu (2/2), sau khi Tổng thống Trump chấp thuận.
Vậy Bản ghi nhớ FISA là gì?
Bản ghi nhớ này gồm 4 trang, do các nhân viên của Chủ tịch Ủy ban Tình báo Hạ viện Devin Nunes ghi lại. Bản ghi nhớ tiết lộ việc FBI và Bộ Tư pháp (DOJ) đã lạm dụng giám sát trong cuộc điều tra Nga, theo các nhà lập pháp đảng Cộng hòa.
Bản ghi nhớ đã làm “dấy lên mối lo ngại về tính chính đáng và hợp pháp của DOJ và FBI với Tòa án Giám sát tình báo nước ngoài (FISC – được thành lập theo Đạo luật Giám sát tình báo nước ngoài – FISA) và miêu tả một sự đổ vỡ đau xót về các quá trình pháp lý được thiết lập để bảo vệ người Mỹ thoát khỏi sự lạm dụng liên quan đến quá trình giám sát”
Một số điểm chính của bản ghi nhớ:
Ông Christopher Steele, người đã biên soạn hồ sơ gây tranh cãi và không thể kiểm chứng được về Tổng thống Trump, khẳng định với cựu Phó Tổng chưởng lý Bruce Ohr rằng ông “ao ước ông Donald Trump không được bầu và cực kỳ vui thích nếu ông Trump không làm tổng thống”.
Hồ sơ Steele là chìa khóa cho giấy phép FISA của FBI khi giám sát các cộng sự của ông Trump.
FBI và DOJ đã xin được một giấy phép FISA ban đầu nhằm vào Carter Page, cựu cố vấn về chính sách đối ngoại của ông Trump.
Các giấy phép và sự gia hạn giám sát không đề cập đến việc hồ sơ Steele đã được trả tiền bởi Ủy ban Quốc gia đảng Dân chủ (DNC) và chiến dịch của bà Hillary Clinton. Bản ghi nhớ cho thấy ngay từ khi xin giấy phép FISA lần đầu tiên DOJ đã biết được “các nhà hoạt động chính trị có liên quan với hồ sơ Steele”.
Trong khi ông Ohr gặp Steele, vợ của ông lại làm thuê cho Fusion GPS – công ty ký hợp đồng để tạo ra hồ sơ Steele và đã hỗ trợ nghiên cứu đối lập về ông Trump. Thông tin này cũng không có trong giấy phép.
Cựu Phó Giám đốc FBI Andrew McCabe nói với Ủy ban Tình báo Hạ viện vào tháng 12/2017 rằng một giấy phép giám sát sẽ không được phát hành mà không có hồ sơ Steele và những thứ nó tiết lộ.
Đầu tuần này, Ủy ban Tình báo Hạ viện đã bỏ phiếu để công bố bản ghi nhớ. Đảng Cộng hòa ủng hộ việc phát hành bản ghi nhớ, cho rằng đó là vì lợi ích của “những người quan tâm đến Mỹ và hệ thống chính quyền dân chủ của chính phủ chúng ta”, Nghị sĩ Matt Gaetz cho biết trong một lá thư được ký bởi 65 nhà lập pháp khác nhau.
Các ý kiến phản bác
Các nhà Dân chủ đã cảnh báo chống lại việc công bố bản ghi nhớ, kêu gọi đặt câu hỏi về tính xác thực của nó và cảnh báo nó có thể gây bất lợi cho an ninh quốc gia.
Tổng thống Trump đã phản ứng thế nào?
Ông Trump đã giải mật bản ghi nhớ mà không có chỉnh sửa lại vào thứ Sáu 2/2. Ông nói: “Nhiều người nên xấu hổ về chính bản thân họ và tệ hơn thế nhiều nữa”.
FBI phản ứng ra sao?
Trong một tuyên bố, FBI nói rằng nó có “mối liên quan chặt chẽ” với bản ghi nhớ.
“FBI đã được cung cấp một cơ hội giới hạn để xem qua bản ghi nhớ vào ngày trước khi Ủy ban Tình báo Hạ viện bỏ phiếu để công bố nó. Như đã được trình bày trong lần xem xét ban đầu của chúng tôi, chúng tôi có những lo ngại nghiêm trọng về sự thiếu sót thông tin thực tế, về cơ bản làm ảnh hưởng đến tính chính xác của bản ghi nhớ”.
Các quan chức Bộ Tư pháp đã yêu cầu Nhà Trắng ngăn chặn việc công bố bản ghi nhớ.
Nhưng điều gì đang gây tranh cãi về chương trình giám sát của FISA ngay từ đầu?
Mục 702 của Đạo luật FISA cho phép các quan chức tình báo giám sát hoạt động liên lạc của người nước ngoài ở bên ngoài Hoa Kỳ mà không có giấy phép.
Các nhà phê bình lập luận rằng mặc dù pháp luật không thể được sử dụng để nhắm mục tiêu đến người Mỹ, nhưng công dân Hoa Kỳ thường bị cuốn vào việc thu thập dữ liệu – có thể bị theo dõi mà không có giấy phép.
An Bình
4 trang tài liệu mật khoét sâu bất đồng nội bộ chính quyền Mỹ
Bản ghi nhớ về cuộc điều tra Nga can thiệp bầu cử Mỹ phe Cộng hòa mới công bố đang tiếp tục làm gia tăng rạn nứt bộ máy ở Washington.
Đảng Cộng hòa hôm 2/2 giải mật bản ghi nhớ 4 trang cáo buộc các quan chức thực thi pháp luật cấp cao Mỹ đã lừa dối tòa án để thực hiện việc giám sát một cựu quan chức phục vụ trong chiến dịch tranh cử của ông Donald Trump. Bản ghi nhớ này đang tiếp tục khoét sâu những bất đồng giữa Nhà Trắng và người Cộng hòa với Bộ Tư pháp và Cơ quan Điều tra Liên bang Mỹ (FBI), theo Washington Post.
Tranh cãi
FBI không công khai bình luận về bản ghi nhớ kể trên nhưng Giám đốc FBI Christopher A. Wray đã gửi thông báo tới nhân viên, kêu gọi họ tránh bị phân tâm trước các cuộc tranh luận xung quanh vấn đề này.
Bản ghi nhớ, do các thành viên đảng Cộng hòa ở hạ viện viết, cho biết họ “ngày càng quan ngại về tính chính đáng và hợp pháp của một số tương tác nhất định giữa Bộ Tư pháp và FBI với Tòa án Giám sát Tình báo Nước ngoài (FISC)”, cơ quan có thẩm quyền cho phép việc theo dõi các cá nhân bị nghi là điệp viên hoặc thế lực ngoại quốc.
Văn bản cũng cáo buộc lệnh giám sát đối với ông Carter Page, cựu cố vấn chiến dịch cho Tổng thống Trump, được đưa ra dựa vào những thông tin từ một cá nhân có chương trình nghị sự chống lại ông Trump.
Những người Cộng hòa đồng thời cho rằng lệnh giám sát đã làm xấu đi mục tiêu ban đầu của cuộc điều tra Nga can thiệp cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 2016 do công tố viên đặc biệt Robert S. Muller III dẫn dắt.
Hiện chưa rõ Tổng thống Trump có dùng bản ghi nhớ để làm cái cớ sa thải những người liên quan tới cuộc điều tra, trong đó có Thứ trưởng Tư pháp Rod J. Rosenstein, hay không, song phe Dân chủ cảnh báo hành động sa thải các quan chức Bộ Tư pháp có thể dẫn tới một cuộc khủng hoảng pháp lý.
Matthew Olsen, cựu quan chức Bộ Tư pháp, gọi bản ghi nhớ là một “nỗ lực chính trị nghiệp dư rõ ràng” không nêu lên bất kỳ câu hỏi có ý nghĩa pháp lý nào về hành động xin giám sát ông Carter Page. Ông Olsen lo ngại bản ghi nhớ sẽ gây ảnh hưởng xấu tới mối quan hệ cộng tác giữa các bộ phận khác nhau trong bộ máy chính quyền liên quan đến hoạt động thu thập tình báo.
Bộ trưởng Tư pháp Jeff Sessions cho hay những vấn đề mà bản ghi nhớ nêu ra “có tầm quan trọng lớn lao” đối với quốc gia và Bộ Tư pháp sẽ “xác minh sự thật một cách công bằng, đầy đủ”.
 |
| Hạ nghị sĩ Cộng hòa bang California Devin Nunes. Ảnh: AFP. |
Hạ nghị sĩ Cộng hòa bang California Devin Nunes, chủ tịch Ủy ban Tình báo Hạ viện Mỹ, hôm qua tiết lộ với kênh truyền hình Fox News rằng chính ông và hạ nghị sĩ Cộng hòa bang Nam Carolina cùng hai ủy viên điều tra đã viết bản ghi nhớ. Nunes phủ nhận thông tin nói ông thông đồng với các luật sư của Tổng thống Trump hay những nhóm lợi ích bên ngoài để soạn thảo văn bản trên.
Ông Carter Page không ngại ngần ca ngợi việc công bố bản ghi nhớ. “Thái độ đầy thận trọng và dũng cảm của các lãnh đạo quốc hội khi khám phá ra hành vi lạm dụng quyền lực chưa từng có tiền lệ này là một bước nhảy vọt mang tính lịch sử trong nỗ lực sửa chữa nền dân chủ Mỹ”, ông nhấn mạnh.
Trái lại, một trong những mục tiêu bị công kích bởi bản ghi nhớ, cựu giám đốc FBI James Comey thể hiện thái độ bất bình. “Bản ghi nhớ thiếu trung thực và giả dối đã làm tan nát Ủy ban Tình báo Hạ viện, hủy hoại niềm tin vào cộng đồng tình báo, gây ảnh hưởng tới Tòa án Giám sát Tình báo Nước ngoài và làm bại lộ cuộc điều tra bí mật đối với một công dân Mỹ. Để làm gì? Bộ Tư pháp và FBI phải làm công việc của họ”, ông nhấn mạnh.
Các quan chức thực thi pháp luật Mỹ cả đương nhiệm và đã nghỉ hưu cho biết trước lúc bản ghi nhớ được công bố, FBI đã lo lắng về việc những luật lệ kiểm soát thông tin mật có thể cản trở khả năng phản hồi lại các cáo buộc đối với họ, tương tự như trong bản ghi nhớ 4 trang phe Cộng hòa vừa công bố.
Theo bản ghi nhớ, hồi tháng 9/2016, Christopher Steele, một cựu quan chức tình báo Mỹ ở Anh, đã thừa nhận rằng ông “vô cùng mong muốn ông Donald Trump không đắc cử tổng thống” trong một cuộc nói chuyện với Bruce Ohr, quan chức Bộ Tư pháp.
Lúc bấy giờ, Steele đang nghiên cứu về mối quan hệ giữa ông Trump với Nga nhân danh Fusion GPS, công ty có trụ sở ở Washington cũng thuê cả vợ của Ohr để thực hiện điều tra nghi vấn trên.
 |
| Ông Christopher Steele. Ảnh: PA Images |
Fusion GPS mùa xuân năm 2016 được một luật sư đại diện cho chiến dịch của bà Hillary Clinton và Ủy ban Quốc gia đảng Dân chủ thuê để nghiên cứu về ông Trump. Sau khi nhận tiền từ những người Dân chủ, Fusion GPS mới bắt đầu thuê Steele.
Bản ghi nhớ chỉ ra rằng các quan chức thực thi pháp luật đã xác nhận Steele là người từng cung cấp những thông tin giá trị liên quan đến cuộc điều tra tham nhũng ở Liên đoàn Bóng đá Thế giới (FIFA) nhưng không nói với tòa án về quan điểm chính trị của Steele đối với ông Trump, cho rằng “các động lực chống Trump” ở Steele hoàn toàn “bị bỏ qua hoặc che giấu”.
Tuy nhiên, các quan chức thực thi pháp luật cho hay họ thường dựa vào thông tin từ những người có ác cảm hoặc bất đồng để bắt đầu điều tra nhưng các đặc vụ sẽ phải kiểm tra tính chính xác của mọi phát ngôn, tuyên bố trước khi nộp đơn yêu cầu giám sát.
Vũ Hoàng