Các sinh vật sống tích lũy và tái sản xuất thông tin. Đây là nguyên tắc quan trọng của cuộc sống, và cả sự tiến hóa.
Tuy nhiên, nhân loại đã sáng tạo ra một cách mới để tích lũy và tái sản xuất thông tin. Đó chính là thông tin kỹ thuật số, và chúng đang phát triển với một tốc độ chóng mặt. Số người sử dụng Internet ngày càng tăng, cũng như những thiết bị kết nối qua Internet of Things.
Thông tin kỹ thuật số có thể tự sao chép chính nó một cách hoàn hảo, tăng số bản sao qua từng lượt xem hay tải, có thể được chỉnh sửa (đột biến), hoặc tổng hợp để tạo ra các gói dữ liệu mới. Chúng cũng có thể biểu đạt qua trí thông minh nhân tạo (AI). Những đặc điểm đó cũng tương tự như các sinh vật sống. Vì vậy, có lẽ nên bắt đầu coi công nghệ số giống như một sinh vật có thể tiến hóa.
Thông tin kỹ thuật số có thể tự nhân rộng với năng lượng gần như bằng không, với thời gian sản sinh cực nhanh. Trí thông minh nhân tạo có thể đánh bại con người trong các ván cờ. Hơn nữa, nó nhanh hơn, thông minh hơn con người trong một số phạm trù, và đã có thể đảm nhiệm những việc mà quá phức tạp đối với con người.
Với các nhà sinh vật học, điều này nghe chừng thế giới ảo có lẽ sẽ đánh bại con người hoàn toàn, như những gì được tranh luận trên một nghiên cứu được xuất bản trên Trends in Ecology & Evolution.
Sự trưởng thành của thông tin
Bất kì thực thể mới phát triển đều gây ra những biến động cho sự sống trên Trái Đất. Trong thực tế, tất cả các quá trình chuyển đổi tiến hóa trong lịch sử của sự sống đều đến từ những thay đổi trong lưu trữ và truyền dẫn thông tin.
Và cuộc cách mạng kỹ thuật số rõ ràng đã thay đổi cách mà thông tin được lưu trữ và truyền đạt.
Tính đến tháng 01/2016, trữ lượng của Internet đã đạt đến 10^24 byte và vẫn đang tăng lên với 30% tới 40% mỗi năm, không hề có dấu hiệu suy giảm.
Trong 3.7 tỷ năm kể từ khi sự sống bắt đầu, thông tin trên cá thể sống (DNA) đã đạt ngưỡng tương đương 10^37 byte. Thông tin kỹ thuật số sẽ đạt mức dung lượng này trong khoảng 100 năm tới. Đó là một sự tiến hóa xảy ra trong chớp mắt.
Kẻ thắng và người thua
Trong mỗi sự chuyển đổi tiến hóa, luôn có kẻ thắng và người thua. Câu hỏi được đặt ra rằng, liệu quá trình chuyển đổi kỹ thuật số có gây nguy hại gì cho nhân loại? Con người vẫn luôn có lợi thế về nhận thức để trả lời câu hỏi này.
Mỗi quá trình chuyển đổi tiến hóa trên Trái Đất đều khiến cho những kẻ chứa thông tin già cỗi thành kẻ tôi tớ. Cụ thể hơn, RNA vốn là thứ chứa thông tin đầu tiên. Cho đến khi DNA xuất hiện, vai trò của RNA đơn giản bị chuyển thành chuyển tiếp thông tin từ DNA tới tế bào.
Khi các tế bào phức tạp nảy sinh, chúng sẽ chiếm lấy những tế bào đơn giản hơn. Những tế bào cũ sẽ trở thành nguồn phát năng lượng (ti thể) hay pin mặt trời (lục lạp), phục vụ cho nhu cầu của những loại tế bào mới.
Sự chuyển đổi tiếp theo sản sinh một sinh thể đa bào. Hầu hết các tế bào không di truyền thông tin của chúng cho thế hệ tiếp theo, nhưng tồn tại chỉ để hỗ trợ số ít tế bào làm được điều đó.
Sự phát triển của hệ thần kinh có thể thu thập thông tin từ môi trường tạo ra một lợi thế cực lớn cho động vật. Hoạt động này đã đạt tới cực đại trong quần thể loài người, với việc truyền dẫn thông tin qua các thế hệ, bằng ngôn ngữ và văn hóa.
Điều này cho phép nhân loại có thể thống trị hành tinh, như việc con người đã tạo ra một kỷ nguyên địa chất mới, kỷ nguyên Anthropocene.
Sự tuyệt chủng
Có thể thấy, bài học về lịch sử tiến hóa đã quá rõ ràng. Việc chuyển đổi trong cách thông tin được nhân rộng và lưu trữ thường khiến cho những sinh vật đang tồn tại bị tuyệt chủng, cũng có thể dẫn đến sự ký sinh, hay trường hợp tốt đẹp nhất, là một hợp tác xã quần thể, cùng nhau tồn tại.
Các nhà lãnh đạo toàn cầu đã cảnh báo về sự nguy hiểm của robot quân sự đang dần chiếm lấy thế giới, gợi nhớ không ít đến những bộ phim viễn tưởng kinh hoàng như The Terminator.
Càng ngày nhân loại càng kết nối nhiều hơn với thế giới ảo qua những thiết bị, và việc kết nối trực tiếp tới thẳng bộ não sẽ không còn xa vời. Nếu có thể dung hợp não bộ với Internet, thì con người sẽ có thể có được những nhận thức và khả năng mới.
Nhưng con người cũng sẽ mất đi nhận thức của mình về việc đâu là “bản thân ta” và đâu là “thực tế” (gợi liên tưởng đến các phim như The Matrix, Inception), hay phơi mình ra trước những ký sinh trùng số.
Khi các hoạt động và trạng thái sinh lý của con người luôn được theo dõi, đánh dấu và phân tích, thì suy nghĩ và hành động của họ cũng sẽ dự đoán được (George Orwell’s 1984 hay the Minority Report). Hệ thống thông tin sinh hóa có thể sẽ trở thành một mắc xích dự đoán trong một xã hội được quản lý bởi kỹ thuật số.
Hệ thống tự quyết và trí thông minh nhân tạo bắt chước não bộ của con người, và tương tác với con người trong đời thường. Chúng sẽ tự quyết định những quảng cáo nào trên Internet hướng đến ai, thực hiện phần lớn các giao dịch chứng khoán và vận hành lưới điện. Chúng cũng mang một vai trò rất lớn trong việc chọn bạn đời của con người qua những trang hẹn hò trên Internet.
Trong khi con người vẫn chưa cần thiết để cảm thấy rằng mình chỉ là những con robot xác thịt của chúa tể kỹ thuật số, những cuộc sáp nhập giữa con người và thế giới ảo đã bước qua điểm mà chúng ta có thể quay đầu lại.
Trong sinh học, việc dung hợp giữa hai sinh vật không có liên quan tới nhau được gọi là cộng sinh. Trong tự nhiên, mọi sự cộng sinh đều có xu hướng biến thành mối quan hệ ký sinh, mà trong đó, một sinh vật sẽ có điều kiện thuận lợi hơn kẻ còn lại.
Con người sẽ phải bắt đầu nghĩ về việc Internet chính là một sinh vật có thể tiến hóa. Cho dù chúng có hợp tác hay cạnh tranh với nhân loại hay không, thì đó đều là vấn đề cần được quan tâm.