Hài miền Nam: Giả gái, chọc cười chuyện đời tư đến khi nào?
Trong khi hài Bắc lạm dụng “thủ pháp” gây cười cơ học với răng vẩu, nói ngọng thì việc giả gái, chuyển giới và khai thác đời tư nghệ sĩ nhan nhản trong tác phẩm phía Nam.
2016 được đánh giá là một năm bùng nổ của thị trường hài phía Nam với đủ thể loại, từ hài kịch sân khấu, truyền hình thực tế, game show, cuộc thi tìm kiếm tài năng. Nghệ sĩ hài phủ sóng màn ảnh nhỏ, màn ảnh lớn và thị trường giải trí với đủ vai trò từ MC, thí sinh, người biểu diễn đến giám khảo, huấn luyện viên.
Sự ra đời của nhiều chương trình hài khiến số lượng tác phẩm như “nấm mọc sau mưa”, còn chất lượng thì “thượng vàng hạ cám” – nhiều kịch bản được đầu tư nhưng cũng không ít sự nhảm nhí, nhạt nhẽo, gượng gạo được trình diễn trên sân khấu, truyền hình.
 |
| Trấn Thành và “cô giáo” Khánh cùng giả gái trong live show Bình tĩnh sống vào năm 2016. Ảnh: Bá Ngọc. |
Lạm dụng giả gái
Giả gái vốn không phải là một biểu hiện xấu của hài kịch. Nhiều nghệ sĩ nam nổi tiếng trên thế giới và Việt Nam đều thành công khi hóa thân thành nhân vật nữ.
Cô Cám trong vở Tấm Cám của NSƯT Thành Lộc được giới phê bình đánh giá là “khó ai có thể vượt qua”, NSƯT Xuân Hinh trong trích đoạn Thị Mầu lên chùa cũng được xếp vào hàng “mẫu mực” của nghệ thuật chèo cổ.
Thế nhưng, thời gian gần đây, việc giả gái đang bị lạm dụng với hóa trang diêm dúa, xấu xí, lố bịch cốt để gây cười.
Trong live show Bình tĩnh sống vào năm 2016, Trấn Thành giả gái 2 lần, còn trong chương trình Ơn giời! Cậu đây rồi, nơi nam MC làm trưởng phòng thì mức độ đạt tới “vô số”.
Không chỉ nghệ sĩ có vóc dáng tương đối giống phụ nữ như Trấn Thành, Hoài Linh mà ngay cả Chí Tài – một nghệ sĩ khá nam tính ở ngoài đời – cũng bắt đầu lấy việc giả gái “xấu đến ma chê quỷ hờn” làm thương hiệu. Nam nghệ sĩ không từ một dạng vai nữ nào từ nhân vật hồn ma trinh nữ, dì ghẻ, công chúa đến Chúc Anh Đài, thiên thần nội y, quý bà đại gia.
Trong nhiều live show, chương trình hài kịch do đơn vị phía Nam tổ chức, nghệ sĩ giả gái còn áp đảo các diễn viên được sống thật với giới tính của mình.
Ví dụ điển hình là trong live show Chú Lùn và bảy nàng Bạch Tuyết sắp diễn ra tại sân khấu Trống Đồng, TP.HCM, 6/7 nàng Bạch Tuyết được nghệ sĩ nam thủ vai bao gồm Chí Tài (Bạch Bưởi), Minh Tuấn (Bạch Bạch), Hoài Lâm (Bạch Kinh), Thanh Duy (Bạch Dương), Kelvin Khánh (Bạch Tuộc), Đại Nhân (Bạch Cầu).
Một số nghệ sĩ nam giả gái thường xuyên như Gia Bảo, “cô giáo” Khánh dẫn đến nghịch cảnh không vào nổi một vai đúng giới tính ấn tượng. Số khác, lại lấy việc giả gái, chuyển giới làm thích thú, thậm chí coi việc hóa thân vào giới tính khác như một “tiêu chuẩn” để thành nghệ sĩ hài thực thụ.
Trong cuộc họp báo bầu chọn 10 sự kiện văn hóa, thể thao và du lịch trong năm 2016 do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức, ngoài việc chọn ra 10 sự kiện tiêu biểu, ban tổ chức cũng lần đầu tiên công bố 5 thực trạng bất cập còn tồn tại, trong đó hài nhảm, giả gái và lùm xùm showbiz xuất hiện ở vị trí số 2.
 |
| Trường Giang, Trấn Thành, Thu Trang thường xuyên cùng khai thác đời tư của nhau để gây cười. |
Khai thác đời tư
Ngay sau khi Zing.vn đăng tải bài viết Hài Bắc: Bao giờ hết gây cười bằng răng vẩu, nói ngọng, một độc giả bình luận đầy châm biếm: “Khi nào hài miền Nam hết khai thác chuyện Hari Won – Trấn Thành, Nhã Phương – Trường Giang thì miền Bắc hết gây cười bằng răng hô, ngắn lưỡi”.
Sự phát triển của thị trường hài phía Nam ắt dẫn đến tình trạng khan hiếm kịch bản và mánh khóe biểu diễn. Khó khăn trong việc gây cười bằng những tình huống hài, các nghệ sĩ bắt đầu chuyển sang khai thác đời tư của nhau.
Khán giả không hiếm gặp việc Trường Giang nhắc đến Hari Won trên sân khấu để đùa bỡn Trấn Thành, và ngược lại Trấn Thành đưa Nhã Phương để chọc quê đồng nghiệp.
Những mối quan hệ tình cảm khác như Thu Trang – Tiến Luật, Quang Minh – Hồng Đào hay sở thích ăn cá khô, mắm tép của Hoài Linh cũng từng được đề cập như trên sân khấu, truyền hình nhằm mục đích gây cười cho khán giả.
“Đưa chuyện riêng tư, đem người yêu ra nói, đưa giám khảo ra chọc mà không liên quan đến câu chuyện không phải là diễn hài. Cái đó giỡn mặt” – diễn viên La Thành bình luận.
Đưa bi vào hài: Đã thoát mác “nhảm”?
Bên cạnh những kịch bản nhạt nhẽo, lạm dụng giả gái và khai thác đời tư, không thể phủ nhận sự thay đổi theo chiều hướng tích cực của hài miền Nam những năm gần đây. Nhiều live show, chương trình, tác phẩm được đầu tư.
Sự bùng nổ của các cuộc thi, truyền hình thực tế cũng góp phần phát hiện nhiều gương mặt nghệ sĩ trẻ có năng khiếu về hài kịch. Đây là điều thị trường hài Bắc chưa làm được.
Mặt khác, chất lượng của hài Nam cũng đã có sự thay đổi đáng kể. Trước đây, hài kịch miền Nam vẫn bị gắn mác là hài giải trí với nội dung không nặng về thông điệp, ý nghĩa. Thời gian gần đây, yếu tố bi được đưa vào tương đối nhiều. Người xem có thể cười sảng khoái nhưng cũng có thể khóc ngay lập tức vì không kìm được cảm xúc.
Trong chương trình Xuân phát tài, ghi hình cuối năm 2016 tại Hà Nội, các nghệ sĩ miền Nam là Hoài Linh, Quỳnh Hương, Trung Dân, Thúy Nga giới thiệu tiểu phẩm về đề tài gia đình mang tên Chuyện không ngờ. Tác phẩm nhận được nhiều phản hồi tích cực từ khán giả miền Bắc với thông điệp sâu sắc về chữ hiếu thông qua những tình huống dở khóc dở cười.
Tiểu phẩm của Trấn Thành – Nam Thư trong tập 5, mùa 3 chương trình Ơn giời! Cậu đây rồi cách đây không lâu cũng nhận được sự yêu thích của người xem truyền hình nhờ sự kết hợp ăn ý của hai nghệ sĩ và cách mà họ đưa yêu tố chính kịch vào hài trong những tình huống hoàn toàn tự phát theo format của chương trình.
 |
| Nam Thư và Trấn Thành nhận được nhiều khen ngợi nhờ kết hợp ăn ý trong tập 5, mùa 3 chương trình Ơn giời! Cậu đây rồi. Ảnh: CTCC. |
Sự thay đổi về chất lượng nội dung của hài miền Nam xuất phát sự thay đổi về thị hiếu của khán giả những năm gần đây. Người Nam Bộ trước đây xem hài chỉ cần cười là được nhưng bây giờ, nhu cầu đã khác. Ngoài tính giải trí, một bộ phận khán giả cũng cần những câu chuyện sâu sắc, mang đến tiếng cười trào phúng, thâm thúy.
Trả lời Zing.vn, NSƯT Đức Hải nhận định: “Đúng là trước đây người Nam họ thích xem hài mà không phải suy nghĩ nhiều. Nhưng bây giờ nhu cầu của khán giả đã thay đổi. Do vậy, nghệ sĩ cũng phải thay đổi, ai không làm được sẽ bị đào thải. Hài ở miền Nam bây giờ cũng cần có sự sâu sắc và thông điệp, nghĩa là chất lượng tác phẩm rất được chú trọng”.
Bên cạnh đó, nghệ sĩ hài gạo cội cũng khẳng định khi làm huấn luyện viên của một số cuộc thi hài, anh và các đồng nghiệp như Hồng Vân, Minh Nhí luôn đặt ra tiêu chí hài là phải sạch sẽ, trí tuệ và đòi hỏi kỹ năng cao của người nghệ sĩ.
“Ai không làm được, tôi loại ngay”, Đức Hải thẳng thắn.
Hài miền Bắc: Bao giờ hết gây cười bằng răng vẩu, nói ngọng?
Hài miền Bắc 2017 có nhiều tác phẩm chứa đựng thông điệp xã hội sâu sắc nhưng điểm trừ là kịch bản cũ kỹ và lối gây cười “cơ học”.
Dịp Tết Nguyên đán năm nay, thị trường hài phía Bắc được đánh giá là sôi động hơn hẳn mọi năm với đủ thể loại. Chương trình truyền hình có Táo quân 2017 của Đài Truyền hình Việt Nam; series Táo quân 2017 của Đài Truyền hình Kỹ thuật số VTC; Gala Cười của Đài truyền hình Việt Nam.
Hài kịch có live show Năm con kê, cười cho nó phê vừa diễn ra tại Cung Văn hóa Hữu nghị Việt Xô; Táo Cười đón Xuân của Nhà hát Tuổi trẻ (công diễn đến hết Rằm tháng Giêng). Sau khi kết thúc Táo Cười, các nghệ sĩ của Nhà hát Tuổi trẻ lại tiếp tục biểu diễn chuỗi chương trình hài kịch với Quẫn, Đàn ông cũng khóc.
Đặc biệt, Tết Đinh Dậu 2017 đánh dấu sự bùng nổ của phim hài Tết với hơn 10 tác phẩm. Nhiều đài địa phương mua bản quyền những bộ phim này để phát sóng trong dịp Tết. Nghịch cảnh là đĩa hài không bán được nhưng phim lại được đầu tư hơn cùng với sự xuất hiện của nhiều nhà sản xuất mới.
Ưu điểm với hài chính luận, thông điệp sâu sắc
Nhìn chung, ưu điểm của tác phẩm hài do các đơn vị phía Bắc sản xuất là tập trung khai thác các vấn đề thời sự nổi cộm trong năm. Táo quân 2017 của VFC và VTC đều đề cập đến thảm họa môi trường, vấn nạn “con ông cháu cha”, “thứ nhất hậu duệ, thứ nhì tiền tệ, thứ ba quan hệ, thứ tư trí tuệ”.
Trong các phim hài như Giời rụng, Chôn nhời 4, chuyện “chọn cá hay chọn sắt”, kinh doanh thực phẩm bẩn, gạt tay trúng má, tệ nạn tham ô móc ngoặc cũng được châm biếm thông qua những tình huống dở khóc dở cười, tạo nên sự trào phúng cho tác phẩm.
Trao đổi với phóng viên, Phó Tổng giám đốc VTC Nguyễn Văn Bình, người chỉ đạo thực hiện chương trình Táo quân VTC 2017, và Hằng Ly, nhà sản xuất phim Giời rụng, đều cho biết dù đề cập đến những vấn đề nóng hổi và nổi cộm, đoàn làm phim không gặp bất cứ khó khăn gì trong quá trình thực hiện.
Khâu biên tập tác phẩm cũng không có chuyện bị tác động hay can thiệp. Các nhà làm phim được thoải mái sáng tạo dựa trên chất liệu của những thông tin đã được báo chí đăng tải trong năm 2016.
Tuy vậy, chương trình Táo quân 2017 của VFC (thuộc Đài Truyền hình Việt Nam) vẫn bị cắt tương đối nhiều so với hôm ghi hình.
Một số nghệ sĩ như Vân Dung, Xuân Bắc đều lên tiếng trên trang cá nhân về việc tác phẩm nghệ thuật tâm huyết không được toàn vẹn. Trong khi đó, Chí Trung lại cho rằng “Nấu một nồi cơm, bạn chỉ ăn được một bát! Không ‘cắt gọt’ để vừa bát cơm của bạn chắc phải cố cả nồi à?”.
Còn những kịch bản cũ kỹ, gây cười “cơ học”
Ngoài ưu điểm là tạo tiếng cười thâm thúy và bối cảnh ngày càng được đầu tư, các tác phẩm hài phía Bắc được đánh giá là ít kịch bản mới.
Live show hài kịch Năm con kê, cười cho nó phê diễn ra vào tối mùng 8 Tết tại Cung Văn hóa Hữu nghị Việt Xô, Hà Nội giới thiệu 4 tác phẩm là Thử thách tình yêu, Nắng chiều, Đặt tên cho con và Đồng nghiệp. Tất cả đều bị nhận xét quá cũ.
Đặt tên cho con với diễn xuất của Vân Dung, Công Lý, Quang Thắng đề cập đến chuyện sinh con trai “nối dõi tông đường”. Kịch bản này đã xuất hiện trên sân khấu hài hàng chục năm nay, nhiều khán giả thậm chí còn nằm lòng từng chi tiết từ tình huống người vợ bị chồng đánh đến việc thầy lang dởm bán thuốc “đẻ thằng cu” với giá cắt cổ.
Bên cạnh kịch bản cũ kỹ, dàn diễn viên ít gương mặt mới, hài Bắc còn có xu thế ngày càng nhảm với lỗi diễn “cơ học” từ tạo hình răng vẩu (răng hô), nói ngọng, thậm chí lấy người bị tật bẩm sinh, người dân tộc thiểu số để gây cười.
Làng ế vợ có hẳn một nhân vật tên Cóc vẩu (Trần Bình Trọng thủ vai) với tạo hình “làm lố”, phản cảm “ăn đu đủ không cần thìa” và Nhật Tinh ngao (Chiến Thắng) nói ngọng, nói lắp.
Trong Gala Cười 2017, “nụ cười răng vẩu” lại tiếp tục được mang ra để thỏa mãn nhu cầu giải trí của khán giả với diễn xuất của diễn viên Quân Anh trong tiểu phẩm Cướp trên dàn mướp.
Bên cạnh đó, tiểu phẩm Thử thách tình yêu trong live show Năm con kê, cười cho nó phê, diễn viên Chí Huy vào vai một nhân vật ngắn lưỡi gây cười trong việc phát âm. Đây cũng không phải là lần đầu tiên tật ngắn lưỡi bị được đem ra với mục đích gây cười trên sân khấu.
 |
| Bình Trọng (bên trai) vào vai Cóc vẩu, còn Chiến Thắng vao vai Nhật Tinh ngao (nói ngọng) trong Làng ế vợ. Ảnh: ĐPCC. |
Trao đổi với Zing.vn, đạo diễn Trần Bình Trọng, tác giả của kịch bản Làng ế vợ, Đại gia chân đất, đồng thời cũng là người đóng vai Cóc vẩu, cho biết hài là để giải trí. Do vậy chỉ cần khán giả cười và thích là được, không cần phải đưa những thứ quá cao siêu vào hài.
“Tôi từng đầu tư cho những kịch bản sâu cay nhưng không thành công. Từ đó, tôi đi đến kết luận, với hài, người xem cười là đạo diễn đã làm tốt công việc của mình. Cười ít thành công ít, cười nhiều thành công nhiều”, nam đạo diễn cho biết.
Trái ngược với quan điểm đó, NSND Lê Hùng khẳng định những kịch bản mang răng vẩu, bệnh trĩ ra để gây cười là những tác phẩm nhạt. Tác phẩm nhạt cũng là biểu hiện của một nền nghệ thuật lẽo đẽo chạy theo sau khán giả. Và nếu cứ giữ mãi như thế thì khán giả chắc chắn sẽ quay lưng.