Hai ngày sau khi chiến thắng cuộc bầu cử bãi nhiệm, Thống Đốc Gavin Newsom, hôm 16 Tháng Chín, ký ban hành Đạo Luật SB 9, hủy bỏ giới hạn về quy hoạch “R-1,” cho phép xây đến hai “duplex” trên khu đất trước đây chỉ được xây một nhà mà thôi.
Mục đích của SB 9 cũng như luật cho phép xây căn nhà phụ ADU do California ban hành trước đây là để giải quyết tình trạng thiếu hụt nhà ở tại tiểu bang.
Từ vui mừng đến dè dặt
Đối với giới dân cử gốc Việt quanh Little Saigon, đạo luật này được tiếp đón bằng nhiều thái độ khác nhau, từ hoan nghênh đến dè dặt, đến phản đối.
Nghị Viên Ted Bùi của Fountain Valley thuộc nhóm thứ ba.
Ông nói: “Đạo Luật SB 9 này không thể thực hiện tại Fountain Valley được. Ngoài Fountain Valley, có tới 250 thành phố khác cũng phản đối.”
Ông giải thích: “Mỗi nơi có một lý do, nhưng đa số đất nhà riêng ở Fountain Valley chỉ từ 7,000 đến 7,200 sq ft thôi, không đủ rộng để xây cất thêm một duplex chứ đừng nói tới hai.”
Theo ông, rất nhiều cư dân Fountain Valley cũng có cùng quan điểm, và nếu cần, họ sẽ nói lên nguyện vọng của mình bằng cách tổ chức những cuộc biểu tình.
Ngược lại, Luật Sư Thái Việt Phan, nghị viên đại diện Khu Vực 1 Santa Ana, cho biết rất vui khi biết đạo luật được ban hành.
Bà nói: “Tôi ủng hộ đạo luật này vì nó cho phép chủ nhà xây thêm nhà trên miếng đất của họ. Họ có quyền lựa chọn.”
Có những nghị viên chia sẻ về Đạo Luật SB9 với thái độ dè dặt hơn.
Ở thành phố Westminster, Nghị Viên Kimberly Hồ, đại diện Khu Vực 3, cho biết bà rất vui mừng cho những chủ nhà có đất rộng.
“Trước đây, đổi ‘zone’ là một điều rất khó. Nhà ở khu ‘single home family’ rất khó xin đổi để xây ‘duplex.’ Đạo luật này giúp nhiều người có điều kiện ở trong một căn nhà có chút đất trồng cây thay vì phải ở ‘apartment’ với cùng một giá tiền,” bà nói. “Đây là một điều rất tốt.”
Bà tiếp: “Tuy nhiên, để cho Westminster có thể áp dụng luật này, thành phố cần thời gian để tham khảo nhiều hơn, dựa theo các báo cáo về ảnh hưởng môi trường, thì mới có giải pháp thích hợp.”
Bà thắc mắc: “Đạo Luật SB 9 cho phép chủ nhà xây thêm chỗ ở ‘nếu đất đủ rộng.’ Nhưng rộng bao nhiêu là đủ rộng? Tất cả mọi chi tiết, thành phố phải quyết định.”
“Dù sao thì đây vẫn là một tin vui. Tôi rất ủng hộ Đạo Luật SB 9,” bà nhấn mạnh.
Nghị Viên Diedre Thu-Hà Nguyễn, đại diện Khu Vực 3 ở Garden Grove, cũng cho rằng đây là một giải pháp tốt để giải quyết tình trạng khan hiếm nhà ở.
Và như Nghị Viên Kimberly Hồ, Nghị Viên Diedre Thu-Hà Nguyễn cũng cảm thấy cần nhiều nghiên cứu hơn.
Bà nói: “Đạo luật này cho phép chủ nhà có đất rộng và có tiền có thể xây thêm chỗ ở trên miếng đất của mình. Tuy nhiên, tôi nghĩ, giống như ADU, đây là một vấn đề dễ gây tranh cãi và thành phố còn phải làm việc nhiều.”
Theo bà, tiểu bang cần phải hỗ trợ cho thành phố thì thành phố mới có thể thực hiện đạo luật này một cách hữu hiệu, như cung cấp ngân sách sửa đường xá, cống rãnh cho rộng rãi hơn, ngân sách thuê thêm cảnh sát, ngân sách thuê thêm nhân viên cứu hỏa, ngân sách làm thêm bãi đậu xe…
Nghị Viên Hồng Alyce Văn, đại diện Khu Vực 2 ở Stanton, ủng hộ SB 9 với thái độ cẩn thận.
Bà nói: “Trước hết, tôi rất mừng cho những chủ nhà có đất rộng đủ để xây thêm.”
Là người từng ở chung với gia đình đông đúc, bà thấy ngay cơ hội tốt mà đạo luật này cho phép.
Bà giải thích: “Rất nhiều sinh viên đại học mới ra trường, không thể mua nhà ngay. Từ nay, nhiều người có thể ở gần cha mẹ để tiết kiệm tiền bạc mà tránh được cảnh chật chội, chen chúc.”
Tuy nhiên, bà vẫn có thái độ cẩn thận.
Bà cho thí dụ: “Tôi sợ, nếu các nhà phát triển địa ốc mua những ngôi nhà có đất rộng rồi xây ‘apartment’ nhiều quá thì nhiều khu phố sẽ mất đi sự đặc thù riêng biệt.”
Cho dù không có nhiều “apartment” san sát nhau thì chỗ đậu xe trong khu phố cũng sẽ là một vấn đề, theo vị nghị viên.
“Chỗ đậu xe dọc đường phố luôn là một khó khăn tại Stanton từ trước khi có đạo luật này. Tôi sợ việc này sẽ trở nên khó khăn hơn nữa. Ngoài ra, hạ tầng cơ sở cũng là một vấn đề mà thành phố phải bàn cãi,” bà nhận xét.
Bà kết: “Dù sao đi nữa, tôi mừng cho chủ nhà. Từ nay, quyền quyết định nằm trong tay họ.”
Cư dân người thích người không
Ông Huỳnh Văn Chánh, ở Garden Grove, cười: “Tin vui, tin vui. Tôi mừng. Xây vậy thì có thêm người phụ mình trả tiền nhà. Rủi bị thất nghiệp cũng đỡ lo.”
Ông Long Nguyễn, cũng ở Garden Grove, tắc lưỡi: “Trời ơi, tôi vừa xây xong cái ADU. Uổng quá. Tôi còn đất nữa. Không biết xây nối vô được không? Vui thì vui nhưng phải chi tôi xây chậm lại thì hay quá.”
Ông Dực Nguyễn, ở Garden Grove, phấn khởi nói: “Phải gọi đây là ‘Đạo Luật Đoàn Tụ Gia Đình’ mới phải. Lúc trước ba anh em chúng tôi ở chung một nhà, nhưng khi lập gia đình thì mỗi người đi một phương. Bây giờ, đất nhà tôi còn bao la, chúng tôi có thể chung tiền xây thêm nhà rồi lại ở gần nhau. Thật là ơn trời.”
Tuy nhiên, cũng có người có nhận định khác.
Ông Nguyễn Trung Đạo, cư dân Fountain Valley, lắc đầu: “Vợ chồng tôi phải dành dụm lâu lắm mới đủ tiền mua một căn nhà ở Fountain Valley vì thích sống trong một thành phố yên tĩnh và quang đãng, nhà cửa không san sát nhau như ở chỗ khác.”
“Bây giờ, nếu thành phố cho xây nhà ‘tán loạn’ thì tự nhiên nhà tôi mất giá và chúng tôi đang sống thoải mái bỗng…,” ông thờ dài rồi bỏ ngang, không muốn dứt câu.
Bà Cindy Nguyễn, vợ ông Đạo, khẳng định rằng họ sẽ không xây thêm bất cứ gì trên miếng đất, nhưng bà than rằng SB 9 sẽ làm thành phố chật chội và “khó thở” hơn.
Bà nói: “Một khu xóm nhìn đẹp mắt vì có vườn tược, có hoa, có lá. Bây giờ xây thêm nhà vô đó thì khu phố trở nên xấu xí và chật hẹp vô cùng. Tôi chống chuyện này.”
Bà tiếp: “Nhà đẹp là nhờ nằm trong khu phố đẹp. Nhà là nơi để mình sinh hoạt, tận hưởng chứ không phải chỉ để ngủ. Làm như vậy thì cả thành phố chỉ còn là ‘bedroom community’ thôi.”
SB 9 chưa ảnh hưởng ngay đến giới xây cất
Những người trong giới xây dựng chưa thể tiên đoán chuyện gì sẽ xảy ra. Giá cả vật liệu có thể tăng vì thị trường cần thiết nhưng cũng có thể giảm nếu mua với một lượng lớn.
Ông Kelvin Dương Đỗ, có công ty xây dựng ở Huntington Beach, nói: “Trước mắt, tôi có thể dự đoán là sẽ có thêm việc làm, nhưng việc này không ảnh hưởng trực tiếp đến chúng tôi vì hiện giờ, chúng tôi làm không kịp, từ hồi bắt đầu có dịch COVID-19.”
Ông Dương Lý, kiến trúc sư cho nhóm SBCE ở San Jose, nói: “Có thể là sẽ có thêm nhiều nhà cần vẽ, nhưng với tôi, tôi vẫn vẽ từng căn một thôi. Còn về giá cả vật liệu xây dựng có tăng giá hay không, tôi không phải là một kinh tế gia nên không dám lạm bàn.”
SB 9 giải quyết tình trạng thiếu chỗ ở tại California
Trước đây, ông Newsom có ký ban hành luật cho phép chủ nhà được xây thêm căn nhà phụ ADU trên miếng đất xây căn nhà chính của họ.
Nay, SB 9 đi xa hơn nữa, cho phép các chủ đất được xây tới hai căn duplex trên miếng đất trước đây chỉ dành cho một căn nhà riêng cho gia đình.
Đạo Luật SB 9 đưa ra một số điều kiện để một miếng đất có thể dùng để xây các căn duplex. Các điều kiện này gồm có diện tích phải đủ lớn, chủ nhân phải sống ở nơi này ít nhất là ba năm trước khi chia đất ra để xây thêm.
SB 9 bắt đầu có hiệu lực từ Tháng Giêng, 2022 nhưng đợi đến khi thành phố thực sự cấp giấy phép xây dựng thì phải có một thời gian lâu hơn.
Một cuộc nghiên cứu của trung tâm Terner Center for Housing Innovation thuộc đại học UC Berkeley cho thấy SB 9 có thể tạo thêm khoảng 714,000 đơn vị nhà ở khắp tiểu bang. [đ.d.]