Dân chủ đặt niềm tin vào cảm xúc
Toán Giám đốc luận tội của Hạ viện Dân chủ trong vai trò công tố viên không tỏ dấu hiệu sẽ yêu cầu Thượng viện bỏ phiếu mời nhân chứng hay không. Tuy nhiên, Dân biểu Jamie Raskin – lãnh đạo nhóm luật tội – trong phần mở đầu đã đưa ra một điểm đáng giật mình: Chính bản thân các nhà lập pháp ở Quốc hội là những nhân chứng.
Ông Raskin bắt đầu phần tranh luận bằng đoạn băng dài 13 phút được sản xuất công phu, trong đó ghi lại những cảnh tượng bạo loạn kinh hoàng xảy ra vào ngày 6 tháng 1. Đoạn băng cho thấy hành vi và giọng điệu bạo lực, thô tục, và thậm chí có cả hình ảnh người tham gia bạo loạn – Ashli Babbitt – bị bắn chết.
Raskin sau đó khép lại phần mở đầu bằng câu chuyện kinh nghiệm cá nhân trong vụ bạo động ở Điện Capitol. “Một tiếng động mà tôi sẽ không bao giờ quên: tiếng đập cửa như phiến gỗ công phá thành, một âm thanh ám ảnh nhất mà tôi từng nghe,” Dân biểu nói. Ông nhắc đến những cái chết, nhiều thương tích xảy ra trong ngày hôm đó, và những cảnh sát tự sát những ngày sau đó. Raskin nhắc đến việc một cảnh sát bị “tra tấn” bằng cây cột cờ. Vừa mới chôn cất con trai tự sát ngay trước ngày vụ bạo động, Raskin vài lần nghẹn ngào khi nhắc đến những ký ức này.
Câu hỏi đặt ra trước Thượng viện không phải liệu những gì xảy ra vào ngày 6 tháng 1 tệ hay không, mà liệu cựu Tổng thống Donald Trump có kích động hay không, như những cáo buộc trong điều khoản luận tội. Đoạn băng 13 phút cho thấy một số tuyên bố của ông Trump, trong đó có những đoạn phát biểu trước đám đông ủng hộ ngay trước khi bạo loạn xảy ra, và những ý kiến quanh co của ông vài giờ sau khi bạo động bắt đầu. Nhưng đoạn băng không tập trung quá nhiều vào những lời của ông Trump có thể thực sự đã thúc đẩy cảnh tượng xảy ra như thế nào – bằng việc nhắc đến những kẻ bạo loạn đã xem lời Tổng thống là lời hiệu triệu, hay tiêu chuẩn kích động.
Toán luật sư của ông Trump phản bác, cho rằng những cảm xúc như vậy không nên che đậy hay làm lu mờ câu hỏi về phạm tội.
Luật sư đại diện cựu Tổng thống Bruce Castor bắt đầu bằng những lời ca ngợi phần trình bày và những kinh nghiệm cá nhân của Raskin, nhưng lại lập luận rằng, những cảm xúc như vậy không xác định phản ứng.
Một trong những Giám đốc luận tội vào thứ Ba, Dân biểu David Cicilline (Dân chủ – Rhode Island) đã nhấn mạnh một mẩu tweet được ông Trump đăng trên Twitter sau khi đám đông tấn công vào Điện Capitol. Chỉ vài giờ sau cuộc tấn công bạo lực đẫm máu, ông Trump kêu gọi những người ủng hộ “hãy quay về nhà với tình yêu và trong ôn hoà.” Cựu Tổng thống gọi họ “những nhà ái quốc vĩ đại,” và “hãy nhớ mãi ngày hôm nay.”
Ý kiến mà “mỗi lần đọc lại làm tôi ớn lạnh đến xương tuỷ,” Cicilline nói. “Tổng thống Hoa Kỳ đứng về phía những kẻ bạo động. Ông ta tôn vinh chính nghĩa của họ. Ông ta chứng thực cuộc tấn công. Ông ta kêu gọi họ ‘nhớ mãi ngày này.’”
Dân chủ trích dẫn ý kiến từ các học giả bảo thủ
Một trong những lập luận thuyết phục nhất về vấn đề trong ngày đầu tiên, là thủ tục xét xử có hợp hiến hay không, đến từ Dân biểu Joe Neguse (Dân chủ – Colorado).
Neguse trích dẫn những ý kiến từ một số học giả pháp lý bảo thủ, và một nhân chứng trong phiên luận tội ông Trump đầu tiên để khẳng định, luận tội hay ít nhất là tìm cách luận tội một tổng thống mãn nhiệm như Thượng viện đang làm hiện nay hợp hiến.
Neguse trình bày và phân tích sâu những ý kiến của Tổng biện lý sự vụ Charles Fried dưới thời Tổng thống Reagan, cựu thẩm phán liên bang Michael McConnell do Tổng thống George Bush bổ nhiệm, Nhà đồng sáng lập Federalist Society Steven Calabresi, luật sư bảo thủ nổi tiếng Chuck Cooper và Jonathan Turley – người được Cộng hoà mời làm nhân chứng trong lần luận tội trước đây.
Điều thú vị nhất, Neguse dường như cho phép có thể có tranh cãi về luận tội đối với một cựu viên chức, nhưng lại viện dẫn phân tích của McConnell rằng, Hạ viện luận tội Trump khi ông ta vẫn tại nhiệm, nhưng Thượng viện được giao nhiệm vụ tổ chức phiên toà.
Hiến pháp có thể không rõ ràng như lập luận của Neguse, thậm chí ngay cả một số người được ông ta trích dẫn cũng thừa nhận tình huống không được giải quyết trực tiếp, cũng như toà cũng không đưa ra phán quyết riêng biệt về điều này. Tuy nhiên, Neguse đã đúng rằng, toán của ông Trump không đối phó trực diện vấn đề này. Thay vào đó, bản tóm tắt bào chữa của họ trích dẫn những người không thực sự đồng tình với những kết luận của phía bên kia.
6 Thượng nghị sĩ Cộng hoà vào thứ Ba đứng về phía Dân chủ, cho rằng phiên xét xử hợp hiến, gồm có: Susan Collins – Maine; Bill Cassidy – Louisiana; Lisa Murkowski – Alaska; Mitt Romney – Utah, và Ben Sasse – Nebraska. Đây là lần thứ hai cuộc bỏ phiếu như vậy diễn ra, sau khi Thượng nghị sĩ Rand Paul (Cộng hoà – Kentucky) đưa ra nghị quyết tương tự về vấn đề xét xử vào tháng trước. Lần này, Cộng hoà có thêm Thượng nghị sĩ Bill Cassidy.
Luật sư bào chữa luận tội nghèo nàn
Điểm đáng chú ý, phần trình bày của các luật sư đại diện ông Trump trong ngày đầu tiên không nổi bật, nếu không nói là thảm hoạ, đặc biệt là luật sư Bruce Castor.
Có vẻ như toán luật sư biện hộ luận tội không cần phải làm gì nhiều để thực sự thành công trong vụ này. Ngay sau khi tranh cãi thẳng thắng với những lập luận của Dân chủ, Castor quay sang nhiều vấn đề khác mà không tập trung thực sự vào điểm nào, không đi đúng với giọng điệu lập luận trong tóm tắt bào chữa.
Nhiều nguồn tin cho hay, ông Trump bất mãn, gần như “gào lên” trước phần trình bày của toán luật sư đại diện mình.
Toán luật sư đại diện vào phút chót quyết định đổi thứ tự biện hộ. Castor, người trình bày đầu tiên, lẽ ra trình bày sau luật sư David Schoen. Các cố vấn của cựu Tổng thống cho rằng, chiến lược này không mạnh mẽ, và họ cũng không đánh giá cao khi Castor ca ngợi “phần trình bày của các Giám đốc luận tội Hạ viện rất tốt.”
Có chút ít nghi ngờ những gì Dân chủ đặt ra sẽ thuyết phục được đủ sự ủng hộ từ Cộng hoà, hoặc ít nhất có 17 Thượng nghị sĩ đồng tình với Dân chủ, truy tố ông Trump. Nhưng có khoảng 13 Thượng nghị sĩ Cộng hoà đã tỏ dấu hiệu sẽ tha bổng cho cựu Tổng thống. Nhưng câu hỏi thực sự đặt ra là Dân chủ thuyết phục công chúng Mỹ rộng rãi hơn như thế nào. Thăm dò cho thấy đa số người Mỹ ủng hộ truy tố ông Trump nhưng nhìn chung vẫn ở mức độ nhẹ.
Hương Giang (Tổng hợp)